Łączność z sensem: wyrównywanie szans młodych przez jakościowy dostęp do internetu w Polsce

Autor: Kasia Dobrzańska, Mentor: Jakub Szymik

Niniejszy dokument przedstawia analizę i rekomendacje dotyczące przesunięcia ciężaru polityk cyfrowych w Polsce z celu „powszechnego dostępu” do internetu na zapewnienie „meaningful connectivity” (produktywnego, jakościowego dostępu) dla młodych ludzi (≤30 lat).

Ten policy paper przesuwa akcent polskiej polityki cyfrowej z pytania „czy młodzi mają internet?” na „czy mogą z niego produktywnie korzystać – w nauce, pracy i życiu publicznym”. Porównanie województw mazowieckiego (wysoko zurbanizowanego) i lubelskiego (peryferyjnego) pokazuje, że mimo bardzo wysokiej penetracji internetu w kraju (93,3% gospodarstw domowych w 2023 r.) utrzymują się luki jakościowe: słabsza infrastruktura stacjonarna (VHCN), większy odsetek użytkowników ograniczonych do smartfona, częstsze limity danych, niższe kompetencje cyfrowe i rzadsze korzystanie z zaawansowanych e-usług. Różnice dochodowe pogłębiają problem – mediana dochodu rozporządzalnego w Mazowieckiem wyniosła w 2023 r. 3 209 zł, podczas gdy w regionach mniej zasobnych (np. Podkarpackie: 2 281 zł) koszt „produktywnej łączności” stanowi relatywnie większe obciążenie. Skutki są wymierne: wolniejsza akumulacja kapitału ludzkiego (mniej kursów synchronicznych, projektów data/AI), mniejsze uczestnictwo w pracy zdalnej o wysokiej wartości dodanej, słabszy ekosystem przedsiębiorczości cyfrowej, niższa aktywność obywatelska online i utrwalanie różnic dochodowych. W dobie rosnących wymagań rynku pracy (sztuczna inteligencja, analiza danych) nierówności cyfrowe stają się strukturalną barierą rozwojową.

Proponujemy więc pakiet 3 priorytetowych, komplementarnych działań do wdrożenia przez Ministerstwo Cyfryzacji oraz Urzędu Kominikacji Elektronicznej. Celem jest znacząca redukcja luki w jakościowej łączności między woj. lubelskim a mazowieckim do 2030 roku. Jest to przykładowe rozwiązanie, które może być adaptowane do potrzeb województw wolniej rozwijających się na ternie całej Polski. Wpisuje się to w obecne starania polskich ministerstw, między innymi Ministerstwa Cyfryzacji, które stara się tworzyć inkluzywne przestrzenie online, czy też Ministerstwa Edukacji, w którego agendzie jest zmniejszanie nierówności między regionami w zakresie edukacji i szans rozwoju. Wierzymy, że proponowane rozwiązania mogą zostać wykorzystane przez Polskę, aby plasować się jako lider w innowacyjncyh rozwiązaniach i wyjść naprzód w Unii Europejskiej w zakresie inkkluzywnej tranformacji cyfrowej.

Kluczowe Definicje i Kontekst

Internet stał się podstawową warstwą infrastruktury społeczno‑gospodarczej: jest kanałem edukacji formalnej i nieformalnej (kursy synchroniczne, MOOC, micro‑credentials), pracy (rekrutacja, zdalne i hybrydowe modele zatrudnienia, platformy freelancingowe), dostępu do usług publicznych (e‑administracja, e‑zdrowie), uczestnictwa obywatelskiego (konsultacje online, deliberacje, petycje), a także podstawowym źródłem informacji o prawach i obowiązkach jednostki. Pandemia COVID‑19 ujawniła, że brak stabilnego, szybkiego i prywatnego dostępu do sieci de facto ogranicza możliwość korzystania z innych praw (edukacja, praca, zdrowie). W rezultacie cyfrowe włączenie nie jest już wyłącznie kwestią innowacyjności – staje się warunkiem równości szans. W tym rozumieniu efektywny dostęp do internetu wchodzi na pułap praw uzupełniających.

Tradycyjne wskaźniki, takie jak odsetek gospodarstw domowych z dostępem do internetu, maskują krytyczne różnice w jakości i użyteczności dostępu do tego prawa. Posiadanie połączenia internetowego nie równa się jego produktywnym użyciem. Użytkownik łączący się z siecią wyłącznie za pomocą smartfona z limitowanym pakietem danych może konsumować treści, ale napotyka fundamentalne bariery w uczestnictwie w zdalnych zajęciach wideo w jakości HD, pracy z chmurowymi środowiskami programistycznymi czy tworzeniu zaawansowanych treści cyfrowych.

Meaningful connectivity (łączność produktywna/jakościowa) to koncepcja opisująca dostęp, który realnie wspiera rozwój społeczno-ekonomiczny. Możemy go definiować poprzez dostęp do:

• Szybkiego łącza – pozwalającego na korzystanie z aplikacji wymagających wysokiej przepustowości, wideokonferencji czy pracy zdalnej;

• Odpowiedniego urządzenia – co najmniej jednego urządzenia z pełną klawiaturą (laptop lub komputer), umożliwiającego tworzenie treści, a nie tylko konsumpcję ;

• Wystarczającego pakietu danych – takiego, który nie ogranicza swobodnego korzystania z usług online ;

• Regularnej, częstej łączności – czyli codziennego dostępu do internetu bez dłuższych przerw

Ponadto, w obecnym kontekście tranformacji cyfrowej możemy rozszerzyć tą definicję o:

• Kompetencje cyfrowe – umiejętności korzystania z internetu i rozumienie zasad bezpieczeństwa;

• Bezpieczeństwo i ochrona prawna – gwarantowane przez przepisy oraz edukację w zakresie cyberbezpieczeństwa.

Globalny Kontekst i Polskie Wyzwania

W 2022 r. Unia Europejska przyjęła Europejską Deklarację Praw i Zasad Cyfrowych.– w części „Solidarność i włączenie” – zobowiązuje się, aby „każdy miał dostęp do przystępnej cenowo i szybkiej łączności cyfrowej” oraz możliwość rozwijania umiejętności cyfrowych potrzebnych do pełnego korzystania z technologii (European Commission, 2022).Postrzeganie łączności jako prawa umożliwiającego korzystanie z innych praw staje się więc podstawą polityk publicznych.

Debata o meaningful connectivity powstała głównie w kontekście krajów rozwijających się (np. Brazylia – wysoki odsetek użytkowników „mobile‑only” z planami prepaid), ale „kieszenie wykluczenia jakościowego” są obecne także w państwach o wysokiej penetracji internetu. Raport Komisji Europejskiej o Polsce wskazuje, że w 2021 r. jedynie 43% osób w wieku 16–74 lata posiadało co najmniej podstawowe umiejętności cyfrowe przy średniej UE wynoszącej 54% (European Commission, 2023). Problemem w Polsce nie jest więc sam dostęp, lecz nierównomierna jakość i wykorzystanie – szczególnie między regionami wysoko zurbanizowanymi a peryferyjnymi. Wysoka średnia krajowa maskuje te różnice, utrwalając nierówności rozwojowe.

Meaningful Connectivity jako Prawo Wspierające (Enabling Right)

W perspektywie normatywnej, zgodnej z duchem Europejskiej Deklaracji o Prawach i Zasadach Cyfrowych, meaningful connectivity należy traktować jako prawo wspierające (enabling right). Jest ono warunkiem koniecznym do pełnej realizacji innych fundamentalnych praw: do edukacji, pracy, informacji czy udziału w życiu publicznym. Uznanie tego statusu legitymizuje prowadzenie aktywnych, redystrybucyjnych polityk publicznych w celu niwelowania barier strukturalnych w regionach takich jak województwo lubelskie.

Diagnoza Luki Jakościowej: Województwo Lubelskie vs. Mazowieckie

Mimo wysokiego, zbliżonego poziomu dostępu do internetu w obu regionach, kluczowa różnica dotyczy jakości infrastruktury stacjonarnej. W 2022 r. stacjonarne łącza bardzo wysokiej przepustowości (VHCN) obejmowały ok. 71% gospodarstw w Polsce (UKE, 2025). Mazowieckie – zwłaszcza aglomeracja warszawska – jest nasycone światłowodem znacząco silniej niż Lubelskie (GUS, 2024a). Lubelskie, przy niższej gęstości zaludnienia i słabszej opłacalności inwestycji, częściej opiera się na starszych technologiach oraz internecie mobilnym.

Affordability: Koszt standardowego pakietu stacjonarnego (ok. 300 Mb/s) to ok. 65 zł/mies., a mobilnego ≥100 GB – 30–50 zł/mies. To samo nominalne obciążenie waży inaczej w budżetach domowych: mediana dochodu rozporządzalnego na osobę w Mazowieckiem wyniosła w 2023 r. 3 209 zł, podczas gdy w Lubelskiem była istotnie niższa (szacunek ok. 2 350 zł; dla porównania – najniższe w kraju Podkarpackie: 2 281 zł) (GUS, 2024b). Efekt: młodzi w regionach peryferyjnych częściej wybierają tańsze, gorsze jakościowo rozwiązania lub rezygnują ze światłowodu na rzecz limitowanego internetu mobilnego.

Urządzenia i model „smartphone‑only”: Niższe dochody i słabsza infrastruktura stacjonarna sprzyjają nadreprezentacji korzystania wyłącznie ze smartfona. CBOS w 2021 r. odnotował, że 96% dorosłych Polaków używa telefonu komórkowego, w tym 78% smartfona (CBOS, 2021), ale brak oficjalnych danych, ilu młodych korzysta z telefonu jako jedynego urządzenia dostępu do sieci. Niższy odsetek gospodarstw ze stałym łączem w Lubelskiem (GUS, 2024a) sugeruje większe uzależnienie od mobilu – często jedynie na smartfonie. Brak komputera ogranicza możliwość rozwijania kompetencji produktywnych (programowanie, analiza danych, tworzenie treści).

Kompetencje i e-usługi. W skali kraju rośnie odsetek osób z podstawowymi umiejętnościami cyfrowymi, ale zaawansowane kompetencje są silnie skorelowane z dostępem do jakościowej infrastruktury i kapitałem kulturowym, co premiuje ośrodki metropolitalne. Przekłada się to na korzystanie z e‑administracji: w 2023 r. usługi administracji publicznej przez internet wykorzystywało 67,2% mieszkańców woj. mazowieckiego i 55,7% woj. lubelskiego (GUS, 2024a). Państwo digitalizuje 100% usług, ale bez wyrównania jakości łączności i sprzętu pozostaje luka w efektywnym wykorzystaniu.

Skutki wykluczenia cyfrowego

Edukacja: słabsze, niestabilne łącze stacjonarne i brak „produktywnego” sprzętu (laptop/PC) ograniczają udział młodych w zajęciach synchronicznych, pracy w chmurowych laboratoriach czy korzystaniu z narzędzi AI, spowalniając budowę kapitału ludzkiego i utrudniając wyrównywanie wyników egzaminacyjnych. Pandemia COVID‑19 pokazała, że brak internetu i urządzeń był jedną z głównych barier nauczania zdalnego (Centrum Cyfrowe, 2021; UKE, 2021).

Rynek pracy: gorsza jakość łącza i brak odpowiednich urządzeń zmniejszają szanse na role zdalne/hybrydowe i pracę na platformach o wysokiej wartości dodanej (IT, analityka, projektowanie), zwiększając ryzyko odpływu ambitnych młodych do Warszawy; problem szczególnie dotyka kobiet wracających na rynek po urlopie macierzyńskim, dla których elastyczny tryb pracy jest kluczowy (OECD, 2023).

Przedsiębiorczość: niższa gęstość ekosystemu oraz bariery sprzętowo‑łączeniowe hamują inicjatywy data/AI (wysoka latencja, limity danych), utrwalając przewagę aglomeracji w przyciąganiu kapitału i talentu (GUS, 2024a).

Partycypacja obywatelska: słabsze kompetencje i gorsza jakość dostępu przekładają się na rzadsze korzystanie z zaawansowanych e‑usług administracji i narzędzi konsultacyjnych – młodzi z peryferii częściej są odbiorcami treści niż współtwórcami procesów publicznych, trudniej też śledzą zmiany prawa komunikowane głównie online (European Commission, 2023).

Mobilność społeczna: niższe dochody zwiększają względny koszt „pakietu produktywnej łączności” (światłowód + duży pakiet danych + komputer), uruchamiając sprzężenie zwrotne: gorsza jakość → mniej zaawansowanych aktywności edukacyjno‑zawodowych → wolniejszy wzrost kompetencji i przedsiębiorczości → utrzymanie luki dochodowej (GUS, 2024b).

Bez celowych interwencji część młodych może utknąć w trajektorii niskiej produktywności cyfrowej.

Inspiracje Międzynarodowe

Brazylijski raport Meaningful Connectivity: Measurement proposals and the portrait of the population in Brazil pokazuje, że po osiągnięciu wysokiej penetracji internetu (84% gospodarstw domowych i osób 10+ w 2023 r.) nadal utrzymują się głębokie nierówności jakościowe. Codziennie z sieci korzysta 95% użytkowników, ale znacząca część nie spełnia warunków produktywnego dostępu: 58% internautów łączy się wyłącznie przez telefon, a tylko 41% używa telefonu i komputera. Na wsi odsetek „mobile‑only” rośnie do 77% (w miastach 56%). Dostępność cenowa jest najsłabszym elementem: 60% posiadaczy telefonów korzysta z planów prepaid, przy 75% w najniższych klasach społecznych (DE) i 31% w klasie A. Ograniczone pakiety danych i „walled gardens” (zero‑rating) wzmacniają pasywne, rozrywkowe użycie zamiast edukacyjnego czy zawodowego. Brazylia buduje też ekosystem pomiaru jakości: narzędzia testów (prędkość, latencja, jitter) oraz rozwiniętą sieć punktów wymiany ruchu, które obniżają opóźnienia i stabilizują działanie usług chmurowych. Całości towarzyszy governance wielointeresariuszowe: regulator, operatorzy, środowiska techniczne i NGO współtworzą standardy i priorytety. Możemy wyciągnąć też lekcje na temat roli community networks jako uzupełnienia w miejscach, gdzie klasyczny model inwestycji jest nieopłacalny.

Rozwiązania krajów regionu Europy Środkowo-Wschodniej

1. Estonia – od lat inwestuje w e‑administrację, 99 % usług publicznych jest dostępnych online, a każdy obywatel posiada e‑tożsamość; rząd finansuje bezpłatne kursy dla seniorów i osób z obszarów wiejskich.

2. Czechy – w 2022 r. ich pokrycie VHCN było nieco niższe od polskiego, ale rząd uruchomił program dotacyjny dla gmin, aby zwiększać dostęp do internetu na terenach wiejskich. Czechy prowadzą również duże projekty edukacyjne w bibliotekach i ośrodkach kultury.

3. Finlandia – pierwszy kraj w UE, który wprowadził ustawową gwarancję dostępu do szerokopasmowego internetu jako usługi uniwersalnej; standard ten jest co kilka lat aktualizowany wraz z rosnącymi potrzebami użytkowników.

Obecnie programy i polityki publiczne w Polsce

Polska wykorzystuje już szereg programów, który sprzyja inluzywnej tranformacji cyfrowej. Obecne działania Ministerstwa Cyfryzacji, Ministerstwa Finansów czy Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej może stanowić punkt wyjścia do rekomandowanych filarów przedstawionych w ramach “Łączność z sensem”.

1. Ulga na internet (MF). Podatnik może odliczyć do 760 zł rocznie (maksymalnie przez dwa kolejne lata). Rozwiązanie ma jednak ograniczony zasięg informacyjny. (Ministerstwo Finansów, b.d.).

2. Program Operacyjny Polska Cyfrowa (MFiPR). Dotacje dla operatorów na budowę sieci w obszarach nieopłacalnych komercyjnie; szacuje się, że do końca 2023 r. szybki internet uzyska ok. 2 mln gospodarstw, głównie wiejskich. (MFiPR, 2023)

3. Laptop dla Ucznia / Laptop dla Nauczyciela. Od 2023 r. wszyscy uczniowie klas IV otrzymują bezpłatny laptop; nauczyciele – bon 2 500 zł na zakup sprzętu (finansowanie z KPO). Program obejmie ponad 553 tys. nauczycieli, ale skupia się na konkretnej grupie wiekowej i zawodowej; rekomendowane jest poszerzenie go na inne grupy młodych. (Gov.pl, 2023)

Rekomdacje dla Polski i interesariusze

Interesariusze i ich motywacje

Rząd centralny (Ministerstwo Cyfryzacji, MEN, MRiT, MFiPR, MKiŚ – aspekt zrównoważonego rozwoju): Ministerstwa mają możliwość przesunięcia Polski z pozycji „goniącego” w DESI / Digital Decade do roli lidera w jakościowym włączeniu młodych (benchmark dla Europy Środkowo‑Wschodniej) oraz przyspieszenie konwergencji regionalnej bez nadmiernego wzrostu fiskalnego kosztu (instrumenty celowane, nie uniwersalne).

UKE: wzmocnienie roli regulacyjnej poprzez przejście z raportowania penetracji do regulacji opartej na wskaźnikach jakości doświadczenia (QoE) i affordability.

Samorządy powiatów i gmin o niższym wskaźniku meanigful connectivity: narzędzie zatrzymania odpływu młodych (talent retention), podniesienia atrakcyjności inwestycyjnej i lepszego wykorzystania funduszy strukturalnych.

Samorząd woj. mazowieckiego / Warszawa: rola „kotwicy referencyjnej” (udostępnianie dobrych praktyk, mentoring instytucjonalny) – zmniejszenie luki ogranicza presję migracyjną na infrastrukturę metropolitalną.

Operatorzy telekomunikacyjni (MNO, ISP, lokalni operatorzy światłowodowi): przewidywalny popyt (vouchery, dopłaty), współfinansowanie otwartej infrastruktury pasywnej (obniżenie kosztu CAPEX per użytkownik), wizerunek odpowiedzialności społecznej.

Dostawcy treści: poprawa jakości dostępu w regionach peryferyjnych zwiększa bazę użytkowników usług chmurowych i narzędzi edukacyjnych – uzasadnia partycypację w finansowaniu laboratoriów i edge cache.

NGO młodzieżowe i organizacje społeczne: implementacja modułów, mentoring, kampanie społeczne służące budowaniu odpowiedniej narracji o meaningful connectivity .

Środowisko akademickie / instytuty analityczne (np. uczelnie techniczne, instytuty ekonomiczne): projektowanie metodologii wskaźników (productive use index), ewaluacja wpływu na kapitał ludzki i zatrudnienie. Zgłebianie wiedzy w zakresie meangful connectivity i badania na temat innych luk jakościowych

Sektor prywatny (pracodawcy IT / BPO / startupy): beneficjent zwiększonej podaży młodych z kompetencjami produktywnymi – zachęta do współtworzenia standardu micro‑credentials.

Instytucje UE / partnerzy międzynarodowi: potencjał replikacji modelu w innych regionach konwergencji – wzmocnienie narracji Polski jako promotora „meaningful connectivity as an enabling right”.

Trój filarowy pakiet rozwiązań praktyczne rekomendacje dla interesariuszy

Filar 1. Narracja i cel publiczny

Uznanie „meaningful connectivity” za cel polityki państwa i prawo wspierające (warunek edukacji, pracy, udziału obywatelskiego). Wpisanie wskaźników jakościowych (np. odsetek młodych spełniających 4 kryteria: urządzenie, prędkość/latencja, brak twardych limitów danych, kompetencje) do Strategii Cyfryzacji oraz planów wykonawczych MC. Kampania informacyjna pokazująca, że sam „dostęp” nie równa się możliwościom. Krótka nota interpretacyjna dla innych resortów (MEN, MRiT) – jak włączyć MC w ich polityki.

Proponowane KPI (Key point indicators):

1. Strategia MC z wpisanym wskaźnikiem meaningful connectivity – przyjęta do 31.12.2026.

2. Rozpoznawalność pojęcia wśród młodych (16–30 lat) - konretny cel w formie % co do wzrostu wśród opinii publicznej

3. Liczba resortów z notą wdrożeniową MC (MEN, MRiT, MFiPR) – 3 dokumenty międzyresortowe do kończa 2026.

Filar 2: Produktywny dostęp

Choć 93,3% gospodarstw domowych w Polsce ma dostęp do internetu, tylko 80,2% posiada komputer, a stacjonarne łącze szerokopasmowe ma ok. 72% – co oznacza, że znacząca część młodych korzysta wyłącznie ze smartfona i ofert z limitami danych. Naszym celem jest zmniejszenie tej luki jakościowej poprzez dopłaty do łączności i wsparcie sprzętowe. Zalecamy również przeprowadzenie badań opinii publicznej

Program redukcji „smartphone-only”: Vouchery na pierwszy komputer (również sprzęt odnowiony/refurbished) dla osób ≤30 lat z niskimi dochodami. Warunkiem byłaby aktywność edukacyjna lub zawodowa (np. kurs, staż, poszukiwanie pracy). Byłopy to poszerzenie już działajacego programu “Laptop dla Ucznia”oraz “Laptop dla Nauczyciela”.

Pzykładowym KPI może być “tysiąc voucherów wydanych w pilotażu”.

Filar 3: Monitoring

Wprowadzenie filaru pierwszego i drugiego wymaga zapewnienia efektywnego mechanizmu monitorującego zmiany, aby wiadome było jaki powinien być dalszy kierunek działań na rzecz produktywnej inkluzji cyfrowej. Regionalny Dashboard Meaningful Connectivity – publiczna platforma UKE (wspólnie z MC) pokazująca w podziale na powiaty m.in. latencję, jitter, realną prędkość pobierania/wysyłania, pokrycie VHCN oraz odsetek młodych spełniających 4 kryteria MC. Otwarte API dla samorządów i badaczy, aktualizacje co 6 miesięcy.

KPI: Uruchomienie dashborad do 1 czerwca 2026; Aktualizacja danych co 6 miesęczny, coroczny raport zatutytułowy “Meanigful connectivity” opracowywany przez departament strategii Ministerstwa Cyffryzacji.

Zakończenie

Łączność z sensem to nie hasło a warunek, by młodzi w każdym regionie mieli równy dostęp do edukacji, pracy i życia publicznego. Wskazane trzy filary – (1) narracja i wpisanie celu jakościowej łączności do strategii państwa, (2) produktywny dostęp dla młodych poprzez dopłaty i wsparcie sprzętowe oraz (3) monitoring jakości oparty na danych – tworzą zamknięty, realistyczny pakiet działań. Ministerstwo Cyfryzacji i UKE, działając wspólnie, mogą przejąć rolę lidera: nadać kierunek, zbudować system pomiaru i uruchomić instrumenty, które realnie zredukują luki między regionami. Jeśli te kroki zostaną wdrożone, Polska ma szansę wyjść przed europejską czołówkę, pokazując, że transformacja cyfrowa może być inkluzywna, młodzieżowa i oparta na jakości, a nie tylko na kablach w ścianie.

Bibliografia

Alliance for Affordable Internet. (2023). Meaningful connectivity: A new standard to drive internet use. https://a4ai.org/meaningful-connectivity

Główny Urząd Statystyczny. (2024a). Społeczeństwo informacyjne w Polsce w 2023 roku. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/nauka-i-technika-spoleczenstwo-informacyjne/spoleczenstwo-informacyjne/spoleczenstwo-informacyjne-w-polsce-w-2023-roku,2,13.html

Urząd Komunikacji Elektronicznej. (2025). Raport o stanie rynku telekomunikacyjnego w 2024 roku. https://uke.gov.pl/download/gfx/uke/pl/defaultaktualnosci/36/590/7/raport_o_stanie_rynku_2024.pdf

Raport: „Sytuacja gospodarstw domowych w 2023 r. w świetle wyników badania budżetów gospodarstw domowych” (wyd. 2024)

European Commission. (2022). European Declaration on Digital Rights and Principles for the Digital Decade. Council of the European Union/European Commission. https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/policies/digital-principles

CGI.br & NIC.br. (2024). Meaningful connectivity: Measurement proposals and the portrait of the population in Brazil. https://cetic.br/media/docs/publicacoes/7/20240606120030/sectoral_studies-meaningful_connectivity.pd

European Commission. (2023). 2023 Country Report – Poland (Institutional Paper 245). https://economy-finance.ec.europa.eu/system/files/2023-06/ip245_en.pdf

CBOS. (2021). Korzystanie z telefonów komórkowych. Warszawa: Centrum Badania Opinii Publicznej.

OECD. (2023). Remote work and gender gaps: Lessons from COVID-19. Paris: OECD Publishing.

Urząd Komunikacji Elektronicznej. (2021). Zdalna edukacja w Polsce – wnioski i rekomendacje. Warszawa: UKE.

GLOBSEC. (2023). Digital youth engagement in Slovakia and Poland. GLOBSEC Policy Institute. https://www.globsec.org

International Telecommunication Union. (2023). Facts and figures 2023: Measuring digital development. ITU. https://itu.int

Ministry of Digital Affairs [Poland]. (2023). Krajowy Plan Odbudowy – komponent dotyczący sieci szerokopasmowych. Ministerstwo Cyfryzacji.

European Commission. (2022). 2030 Digital compass: The European way for the digital decade. Publications Office of the EU.

European Commission. (2023). Digital Economy and Society Index (DESI) 2023 – Poland. Publications Office of the EU.

Council of the European Union & German Federal Ministry of the Interior. (2020). Berlin declaration on digital society and value-based digital government. https://digital-declaration.eu