Bezpartyjne finansowanie organizacji młodzieżowych w celu zapobiegania ich upartyjnieniu politycznemu
Autor: Natalia Stefańska, Mentor: Łukasz Marć
DLACZEGO MŁODZIEŻOWE ORGANIZACJE POZARZĄDOWE SĄ KLUCZOWE DLA GOSPODARKI I OBYWATELSTWA?
Młodzieżowe organizacje pozarządowe odgrywają strategiczną rolę w nowoczesnym państwie, nie tylko jako przestrzenie aktywizacji społecznej, ale jako realni uczestnicy debaty publicznej, współtwórcy polityk oraz katalizatory innowacji społecznej i gospodarczej. Ich znaczenie wykracza poza lokalne działania edukacyjne czy integracyjne, ponieważ w praktyce coraz częściej wpływają na krajowe legislacje, międzynarodowe strategie klimatyczne czy procesy wyborcze, pokazując, że obywatelstwo zaczyna się od młodego wieku.
Współcześnie na świecie żyje ponad 1,7 miliarda młodych ludzi, z czego aż 86% w krajach rozwijających się (International Labour Office, 2024). W Polsce młodzież (15–29 lat) stanowi ok. 20% społeczeństwa (Główny Urząd Statystyczny, 2025). To grupa, która nie tylko wchodzi na rynek pracy, ale współtworzy nowe modele gospodarcze i społeczne. Badania pokazują, że każdy 1% wzrostu wydatków na programy młodzieżowe przekłada się na 0,3% wzrost produktywności pracy w ciągu pięciu lat (International Labour Office, 2024). Inwestycja w młodzieżowe organizacje pozarządowe to więc inwestycja w przyszły wzrost PKB, spójność społeczną i kapitał ludzki.
Regiony takie jak Azja i Pacyfik, gdzie młodzież stanowi dominującą część społeczeństwa, notują dynamiczny rozwój gospodarczy, częściowo dzięki skutecznemu wykorzystaniu energii młodego pokolenia. Przykłady Japonii, Niemiec czy Finlandii pokazują, że inwestowanie w potencjał młodzieży przynosi realne efekty w postaci innowacyjnych produktów, usług i rozwiązań społecznych.
Wykorzystanie tego potencjału wymaga odpowiednich narzędzi, a jednym z najskuteczniejszych są młodzieżowe organizacje pozarządowe (NGO). Dają one młodym ludziom przestrzeń do rozwoju, wpływu na otoczenie i kreowania społeczeństwa obywatelskiego.
Młodzież najlepiej rozumie realia swojego życia, wyzwania i potrzeby. Dorosłe instytucje często projektują programy ,,dla młodych", bez realnego udziału młodzieży w ich tworzeniu, co prowadzi do nietrafionych i nieskutecznych polityk. Młodzieżowe organizacje pozarządowe posiadają autentyczność reprezentacji, która pozwala im skuteczniej identyfikować i adresować problemy swojego pokolenia.
Dzięki swojej strukturze oddolnej i niezależności, młodzieżowe organizacje mogą działać jako społeczni kontrolerzy działań władz, doradcy instytucji publicznych oraz animatorzy lokalnych społeczności.
Przykład My Life My Say (Wielka Brytania) pokazuje, że organizacje te mogą aktywnie uczestniczyć w kształtowaniu najważniejszych decyzji politycznych. Ich kampania rejestracyjna doprowadziła do ponad 200 000 rejestracji wyborczych młodych ludzi podczas wyborów parlamentarnych w 2019 roku, a inicjatywa All‑Party Parliamentary Group on a Better Brexit for Young People umożliwiła konsultacje młodzieży w procesie brexitu (My Life My Say, 2019).
Również European Student Think Tank (EST), działający na poziomie UE, pokazuje, że młodzież może tworzyć własne think tanki, redagować policy papers i uczestniczyć w sesjach Parlamentu Europejskiego, podnosząc jakość debaty i legitymizację decyzji.
Niektóre młodzieżowe organizacje pozarządowe wybierają ścieżkę mobilizacji i protestu, choć są to działania bardziej konfrontacyjne. Sunrise Movement w USA zorganizował głośne protesty (m.in. okupację biura Nancy Pelosi, Sunrise Movement, 2022), wpływając na narrację Partii Demokratycznej i przyczyniając się do uchwalenia Inflation Reduction Act, przełomowego pakietu klimatycznego. W tym przypadku młodzież nie tylko podniosła głos, ale zmieniła priorytety legislacyjne kraju.
Podobnie Fridays for Future, ruch zapoczątkowany przez Gretę Thunberg, doprowadził do największych w historii młodzieżowych strajków klimatycznych (ponad 7 mln uczestników globalnie we wrześniu 2019 r.), zmuszając rządy i parlamenty do rewizji polityki klimatycznej (Fridays for Future, 2020).
Oczywiście nie wszystkie zmiany wymagają protestu. LGBT Youth Scotland, we współpracy z organizacją TIE (Time for Inclusive Education), doprowadziło do wprowadzenia obowiązkowej edukacji LGBT+ w szkockich szkołach, obejmującej ponad 400 placówek edukacyjnych. Dzięki ewaluacjom wiemy, że aż 96% uczniów rozumie teraz język nienawiści, a 88% zmieniło swoje nastawienie po programie (LGBT Youth Scotland, 2021).
To przykład współpracy opartej na zaufaniu, instytucjonalnym partnerstwie i systemowym finansowaniu, charakterystycznym dla modelu nordyckiego i francuskiego, gdzie młodzież nie jest beneficjentem pomocy, ale współautorem polityk publicznych.
Brak wsparcia dla młodzieżowych organizacji pozarządowych to zmarnowanie potencjału demograficznego i ryzyko społecznych napięć. Tylko 1 na 5 młodych dorosłych w krajach o niskich dochodach ma stałą, płatną pracę (International Labour Office, 2024). Wykluczenie młodzieży z procesów decyzyjnych zwiększa ogólną frustrację i niestabilność.
Dodatkowo, aktywni młodzi ludzie wnoszą do programów, organizacji i projektów, cechy niezbędne w szybko zmieniającym się świecie: kreatywność, innowacyjność, kompetencje cyfrowe oraz wysoką świadomość społeczną. Programy tworzone przez i dla młodych ludzi są bardziej inkluzywne, lepiej zakorzenione w realiach codziennego życia i częściej prowadzą do trwałego zaangażowania społecznego przekładającego się w ostatecznym rachunku na wzrost gospodarczy państwa.
PROBLEM
Upolitycznienie organizacji młodzieżowych stanowi poważne zagrożenie dla niezależności trzeciego sektora i demokratycznych procesów kształtowania społeczeństwa obywatelskiego.
Organizacje młodzieżowe, ze względu na swoją szczególną rolę w kształtowaniu postaw obywatelskich i przyszłych liderów społecznych, są szczególnie narażone na instrumentalizację polityczną. W Polsce funkcjonuje około 100 organizacji młodzieżowych (Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej) o różnorodnym charakterze: fundacje, stowarzyszenia, organizacje harcerskie, organizacje paramilitarne, grupy nieformalne, grupy znajomych, młodzieżowe rady gmin, powiatów i młodzieżowe sejmiki, co pokazuje skalę potencjalnego oddziaływania problemu.
Podstawową przyczyną upolitycznienia jest struktura finansowania młodzieżowych organizacji pozarządowych w Polsce. Najsilniejszym źródłem finansowania organizacji pozarządowych są granty lub dotacje, które przyznawane są przez samorządy, administrację publiczną oraz inne źródła prywatne. Dotacje zazwyczaj przyznawane są w drodze konkursowej. Problem leży w tym, że kryteria przyznawania tych dotacji mogą być manipulowane w zależności od preferencji politycznych władzy państwa.
Teoria zależności od zasobów (Resource Dependence Theory, Pfeffer & Salancik, 1978) głosi, że rządy mogą kontrolować organizacje poprzez zarządzanie dostępem do kluczowych zasobów’’. To prowadzi do sytuacji, gdzie organizacje młodzieżowe mogą być zmuszane do dostosowywania swoich działań do oczekiwań politycznych darczyńców.
Obecny system Funduszu Młodzieżowego, choć zaprojektowany z dobrymi intencjami wspierania aktywności społecznej młodych ludzi, nie zapewnia skutecznych zabezpieczeń przed upolitycznieniem. Kluczowym problemem jest fakt, że finansowanie realizowane jest przez Narodowy Instytut Wolności (NIW-CRSO), instytucję zależną od administracji rządowej, co stwarza ryzyko wpływu bieżącej polityki na decyzje finansowe.
Brakuje obiektywnych, prawnie zagwarantowanych kryteriów oceny, niezależnych procedur odwoławczych oraz mechanizmów społecznej kontroli i przejrzystości. System nie gwarantuje również stabilności finansowania w czasie zmiany rządów, a przy jego tworzeniu pominięto konsultacje z organizacjami młodzieżowymi. Co więcej, raport NIK ujawnił poważne nieprawidłowości w ocenie i rozliczaniu wniosków (Najwyższa Izba Kontroli, 2023).
W rezultacie, mimo pozytywnych założeń, obecny system pozostaje podatny na polityczną instrumentalizację i nie zapewnia młodzieży równych, niezależnych warunków dostępu do wsparcia.
Gdy organizacje młodzieżowe stają się instrumentami politycznymi, tracą zdolność do reprezentowania autentycznej różnorodności poglądów i potrzeb młodego pokolenia. To prowadzi do zubożenia debaty publicznej i ograniczenia realnego udziału młodzieży w procesach demokratycznych.
Upolitycznienie organizacji młodzieżowych ma szczególnie niebezpieczne długoterminowe konsekwencje, ponieważ kształtuje postawy obywatelskie młodych ludzi, którzy w przyszłości będą liderami społeczeństwa.
Problem upolitycznienia organizacji młodzieżowych ma charakter strukturalny i systemowy, co oznacza, że nie może zostać rozwiązany wyłącznie przez działania administracyjne lub punktowe korekty proceduralne. Skala zjawiska, jego wpływ na kształtowanie postaw obywatelskich młodego pokolenia oraz ryzyka związane z obecnym systemem finansowania wskazują jednoznacznie na konieczność interwencji ustawodawczej.
Po pierwsze, obecny model finansowania, oparty głównie na dotacjach przyznawanych przez administrację publiczną (centralną i samorządową), pozostaje podatny na wpływy polityczne. Brak ustawowo zagwarantowanych, transparentnych i jednolitych kryteriów oceny projektów prowadzi do sytuacji, w której decyzje finansowe mogą być podejmowane w oparciu o przesłanki inne niż merytoryczne. Centralizacja środków w instytucji zależnej od władzy wykonawczej (NIW-CRSO) zwiększa ryzyko selektywnego wspierania organizacji „słusznych ideowo”.
Po drugie, mechanizmy kontrolne i odwoławcze nie zapewniają realnej ochrony przed arbitralnością ani nie umożliwiają młodzieżowym organizacją pozarządowym skutecznego dochodzenia swoich praw. Jak wskazał raport NIK, ocena wniosków o przyznanie dofinansowania była nie tylko nierzetelna, ale w części przypadków niezgodna z prawem. Zidentyfikowano także nieprawidłowości finansowe na kwotę przekraczającą kilkunastu mln zł, co jednoznacznie podważa zaufanie do obecnego modelu dystrybucji środków publicznych.
Po trzecie, brak interwencji ustawodawczej oznacza kontynuację niestabilnego i nieprzewidywalnego systemu, który nie daje organizacjom młodzieżowym gwarancji ciągłości działania.
Brak legislacyjnej interwencji pogłębia obecny kryzys zaufania i prowadzi do długofalowego zagrożenia dla pluralizmu, jakości debaty publicznej oraz rozwoju demokratycznego kapitału społecznego młodego pokolenia.
ROZWIĄZANIA MIĘDZYNARODOWE
NIEMIECKI MODEL FEDERALNEJ RADY MŁODZIEŻY (DBJR)
Niemiecka Federalna Rada Młodzieży (Deutscher Bundesjugendring, DBJR) stanowi jeden z najdojrzalszych europejskich modeli bezpartyjnego finansowania organizacji młodzieżowych. DBJR reprezentuje około 6 milionów dzieci i młodzieży zrzeszonych w organizacjach młodzieżowych i radach młodzieżowych na terenie całych Niemiec. System finansowania opiera się na Child and Youth Plan (Kinder- und Jugendplan, KJP), który w 2020 roku dysponował budżetem około 219 milionów euro w ramach większej alokacji rzędu 1,491 miliarda euro na politykę dziecka i młodzieży (European Commission YouthWiki).
System ten bazuje na prawnych fundamentach zawartych w SGB VIII (ósmej księdze kodeksu socjalnego), która wymaga, aby organizacje młodzieżowe zostały uznane za niezależne
organizacje służb młodzieżowych zgodnie z sekcją 75 SGB VIII. Aby otrzymać stałe finansowanie, organizacja musi spełniać profesjonalne wymagania, zapewniać zgodność z zasadami rozwoju jakości oraz wykazać, że jej praca wspiera cele Ustawy Zasadniczej Republiki Federalnej Niemiec.
Model niemiecki wykazuje wysoką skuteczność w utrzymywaniu pluralizmu politycznego organizacji młodzieżowych. DBJR aktywnie wspiera partnerów międzynarodowych dotkniętych problemem upolitycznienia, włączając w to polską PROM, która ,,nie otrzymuje żadnego finansowania państwowego od 2018 roku" (Deutscher Bundesjugendring, 2024). Niemieckie doświadczenia pokazują jednak, że nawet sprawny system musi zmierzyć się z globalnym trendem ,,shrinking spaces", czyli ograniczania przestrzeni działania dla organizacji społecznych.
Głównym wyzwaniem tego modelu jest jego zależność od federalnej struktury państwa, która może nie być bezpośrednio aplikowalna w Polsce. Dodatkowo, obserwowane są przypadki, gdzie ,,krajowe rządy i instytucje w kilku krajach nie uznają roszczeń reprezentacyjnych młodzieżowych organizacji dla interesów dzieci i młodzieży", co wskazuje na potrzebę silniejszych gwarancji prawnych.
FRANCUSKI MODEL PLURALISTYCZNEGO FINANSOWANIA (CNAJEP)
Francuski Komitet ds. Relacji Krajowych i Międzynarodowych Organizacji Młodzieżowych i Edukacji Ludowej (CNAJEP) powstał w 1968 roku jako odpowiedź na potrzeby koordynacji ruchów młodzieżowych. CNAJEP zrzesza ponad 70 krajowych ruchów młodzieżowych i edukacji ludowej (CNAJEP), które łączą prawie 100 000 lokalnych organizacji, mobilizują ponad 500 000 młodych ludzi zaangażowanych w projekty i dotyczą ponad 10 milionów osób.
CNAJEP definiuje się jako ,,siła rzecznictwa" i działa na zasadach ,,ko-konstruowania polityk publicznych z organizacjami". Kluczowym elementem francuskiego modelu jest jego ,,pluralistyczny i apolityczny" charakter, który pozwala na współistnienie organizacji z różnych środowisk ideowych przy zachowaniu wspólnych celów. System finansowania jest rozprowadzony między różne ministerstwa i poziomy administracji, co zmniejsza ryzyko politycznej manipulacji.
Francuski model charakteryzuje się silną autonomią decyzyjną CNAJEP w stosunku do decydentów politycznych. Organizacja ma ustawowe prawo do reprezentowania interesów młodzieży przed władzami publicznymi i jest aktywnie zaangażowana w EU Youth Dialogue na poziomie europejskim. Struktura regionalna (23 regionalne komitety CRAJEP) zapewnia reprezentację na wszystkich poziomach terytorialnych.
Model francuski oferuje najbardziej obiecujące rozwiązania dla Polski ze względu na podobną strukturę unitarną państwa i tradycje organizacji loi 1901. Szczególnie wartościowy jest mechanizm ,,apolitycznego pluralizmu", który pozwala na współpracę organizacji o różnych orientacjach światopoglądowych przy zachowaniu neutralności instytucjonalnej.
MODEL NORDYCKI
Model nordycki finansowania organizacji młodzieżowych opiera się na trwałych fundamentach instytucjonalnych, wysokim poziomie zaufania społecznego oraz kulturze współpracy między państwem a trzecim sektorem. Kluczową cechą tego modelu jest postrzeganie organizacji młodzieżowych nie jako beneficjentów, lecz równorzędnych partnerów instytucjonalnych państwa, zgodnie z zasadą tzw. „korporacjonizmu społecznego” (social corporatism). W systemie tym sektor publiczny, organizacje obywatelskie i sektor prywatny współpracują w ramach formalnych struktur, co zwiększa stabilność i odporność systemu na zmiany polityczne.
Nordyckie państwa przeznaczają znaczącą część budżetu publicznego na działania młodzieżowe. Wydatki publiczne ogółem sięgają od 48% PKB (Norwegia) do niemal 56% (Finlandia) (Corporate Finance Institute, 2024). Kluczową rolę odgrywa wieloletnie, instytucjonalne finansowanie, które zapewnia organizacjom młodzieżowym przewidywalność i niezależność od bieżącej polityki.
Na poziomie międzynarodowym współpracę koordynuje Nordic Youth Council (UNR), czyli niezależna struktura zarządzana rotacyjnie, administracyjnie powiązana z Finlandią, lecz politycznie niezależna. W każdym kraju działają również organizacje parasolowe (np. DUF w Danii, LNU w Norwegii, Fryshuset w Szwecji), które otrzymują stałe dotacje na działalność statutową, niekonkurencyjnie, przyznawane na podstawie statusu reprezentacyjnego. Uzupełnieniem są dodatkowe granty projektowe przyznawane przez niezależne komisje eksperckie według przejrzystych kryteriów merytorycznych.
Model nordycki kładzie również silny nacisk na systemy ewaluacji i dowodów skuteczności. Przykładowo, Fryshuset w Szwecji opiera swoją działalność na „teorii zmiany” z jasno określonymi celami, mierzalnymi rezultatami i wskaźnikami wpływu (Nordic Publications, 2023). Organizacje takie jak DUF w Danii czy LNU w Norwegii współpracują z ośrodkami badawczymi, regularnie publikując raporty na temat aktywności młodzieżowej i skuteczności polityk publicznych. W efekcie polityka młodzieżowa oparta jest na danych empirycznych, a nie bieżących kalkulacjach politycznych.
Choć pełne przeniesienie tego modelu na grunt polski napotyka istotne bariery, takie jak niższy poziom zaufania do instytucji, brak tradycji korporacjonizmu społecznego, ograniczenia budżetowe i niestabilność polityczna.
Jednak model nordycki pokazuje, że możliwe jest stworzenie trwałego, apolitycznego systemu wsparcia organizacji młodzieżowych, który łączy niezależność finansową z wysokimi standardami efektywności i rozliczalności publicznej.
ANALIZA NAJLEPSZYCH PRAKTYK MIĘDZYNARODOWYCH I ROZWIĄZAŃ NIESKUTECZNYCH
Spośród wszystkich do tej pory poznanych europejskich rozwiązań, najlepsze praktyki do adaptacji, które zasługują na wyróżnienie, to:
Niemiecki model prawnej gwarancji niezależności - jest to wymóg uznania organizacji za ,,niezależne organizacje służb młodzieżowych" z jasnymi kryteriami prawnymi.
Francuski model apolitycznego pluralizmu - to mechanizm umożliwiający współpracę organizacji o różnych orientacjach światopoglądowych przy zachowaniu neutralności instytucjonalnej.
Nordycki model ewaluacji opartej na teorii zmiany - polega na systematycznym monitorowaniu rezultatów i wpływu działań organizacji młodzieżowych na podstawie jasno zdefiniowanych wskaźników.
Niemiecki model współpracy międzynarodowej - zakłada on aktywne wspieranie partnerskich organizacji młodzieżowych w krajach dotkniętych problemami upolitycznienia.
Poznane europejskie rozwiązania, które obiektywnie nie spełniły swojego założenia:
Czeski model minimalnego zaangażowania państwa - brak krajowego programu wsparcia organizacji młodzieżowych doprowadził do ich niedofinansowania i ograniczonej skuteczności.
Węgierski model rejestracji organizacji otrzymujących finansowanie zagraniczne - prowadzi do stygmatyzacji i ograniczania działalności organizacji niezależnych.
Model finansowania projektowego bez wsparcia instytucjonalnego - obserwowany w kilku krajach wschodnioeuropejskich; nie pozwala na budowanie stabilnych struktur organizacyjnych.
ADAPTACJA SPRAWDZONYCH ROZWIĄZAN DO POLSKIEGO KONTEKSTU
Projektowany i proponowany system finansowania organizacji młodzieżowych w Polsce -NAFOM (Narodowa Agencja Finansowania Organizacji Młodzieżowych), opiera się na hybrydowym modelu, który łączy sprawdzone elementy różnych europejskich rozwiązań, dostosowanych do realiów polskiego systemu prawnego, instytucjonalnego i społeczno-politycznego.
Elementami zaczerpniętymi z modeli europejskich byłyby m.in.:
Z modelu niemieckiego zaczerpnięto by prawne gwarancje niezależności organizacji młodzieżowych. NAFOM będzie wymagać od wnioskodawców spełnienia jasno określonych, obiektywnych kryteriów merytorycznych i statutowych, analogicznie do niemieckiej procedury uznania organizacji za freie Träger der Jugendhilfe (niezależne organizacje służb młodzieżowych).
Z modelu francuskiego przyjęto by zasadę „apolitycznego pluralizmu” oraz praktykę współtworzenia polityk publicznych (co-construction). Ciało oceniające projekty, czyli Rada Ekspertów ds. Oceny Projektów będzie reprezentować różne środowiska ideowe i społeczne, zapewniając równość szans wszystkich nurtów młodzieżowych przy jednoczesnym zachowaniu neutralności politycznej.
Z modelu nordyckiego zaadaptowano by systemy ewaluacji oparte na „teorii zmiany”, wysokie standardy transparentności oraz wymóg rozliczalności opartej na dowodach. NAFOM będzie wymagać od organizacji jasnego określania celów, mierzalnych wskaźników sukcesu oraz metodologii oceny efektów społecznych.
Dostosowanie rozwiązania do warunków polskich opierałoby się o:
Rotacyjny i losowy wybór ekspertów - część członków zespołów oceniających będzie wybierana w sposób losowy spośród spełniających kryteria merytoryczne kandydatów. System ten, inspirowany ławą przysięgłych, ma ograniczyć ryzyko nacisków politycznych i zjawiska klientelizmu.
Mechanizm finansowej stabilizacji w okresach kryzysowych - proponuje się utworzenie rezerwy funduszu wieloletniego, chroniącej system finansowania przed cięciami wynikającymi z kryzysów politycznych lub gospodarczych. Wzorowany częściowo na norweskim Sovereign Wealth Fund, mechanizm ten zapewni ciągłość działania niezależnie od zmian politycznych.
Międzynarodowy mechanizm zgodności i audytu - planowane jest ustanowienie partnerstw z instytucjami europejskimi, takimi jak European Youth Foundation czy German Federal Youth Council, w celu prowadzenia zewnętrznego monitoringu zgodności systemu NAFOM z europejskimi standardami demokracji, pluralizmu i transparentności.
Długofalowe umocowanie konstytucyjne - w perspektywie długoterminowej proponuje się wpisanie prawa młodzieży do apolitycznego i niezależnego finansowania do Konstytucji RP, analogicznie do niemieckiego systemu ochrony praw młodzieży w ustawie zasadniczej (Grundgesetz).
UZASADNIENIE WYBORU HYBRYDOWEGO PODEJŚCIA
Projektowany model NAFOM świadomie nie odwzorowuje w całości żadnego z istniejących europejskich systemów finansowania organizacji młodzieżowych. Zamiast tego proponuje hybrydowe podejście, łączące sprawdzone elementy modeli niemieckiego, francuskiego i nordyckiego przy zachowaniu elastyczności dostosowanej do polskich realiów instytucjonalnych, kulturowych i prawnych.
Choć system nordycki wyróżnia się wysoką skutecznością i stabilnością, jego pełne wdrożenie w Polsce byłoby obecnie nierealistyczne. Kluczowym ograniczeniem jest niski poziom zaufania społecznego do instytucji publicznych, znacznie odbiegający od warunków w krajach skandynawskich. Dodatkowo, model ten funkcjonuje w warunkach bardzo wysokich wydatków publicznych (od 48% do 56% PKB) oraz kulturowej akceptacji rozbudowanego państwa opiekuńczego, co nie znajduje odzwierciedlenia w polskim społeczeństwie.
Niemiecki system opiera się na głęboko zakorzenionej federalnej strukturze państwa oraz specyficznej kulturze prawnej (SGB VIII), której brak odpowiedników w Polsce. Polska jako państwo unitarne, nie posiada kompetencyjnych i instytucjonalnych ram, które umożliwiałyby wierne przeniesienie tego modelu. Również tradycja „uznawania” organizacji młodzieżowych przez organy państwowe wymagałaby zasadniczych zmian w polskim systemie prawnym.
Model CNAJEP wywodzi się z historycznych warunków Francji lat 60. i jest osadzony w bogatej tradycji stowarzyszeń obywatelskich (loi 1901). W Polsce brakuje równie silnych struktur samoorganizacji młodzieżowej, a sektor młodzieżowy nie dysponuje porównywalnym zakorzenieniem instytucjonalnym. Przeniesienie tego modelu bez adaptacji wymagałoby uzupełnienia o mechanizmy rozwoju instytucjonalnego i wsparcia infrastrukturalnego.
ZALETY MODELU HYBRYDOWEGO
Zamiast prób mechanicznego importowania obcych rozwiązań, model hybrydowy:
Integruje najlepsze elementy z kilku systemów, zwiększając jego funkcjonalność i efektywność w realiach polskich;
Minimalizuje ryzyka charakterystyczne dla poszczególnych modeli, np. nadmierną centralizację, zbiurokratyzowanie lub brak przejrzystości;
Wzmacnia odporność instytucjonalną na zmiany polityczne poprzez dywersyfikację źródeł inspiracji i mechanizmów kontroli;
Ułatwia integrację z europejskimi sieciami organizacji młodzieżowych, dzięki kompatybilności z praktykami znanymi z Niemiec, Francji i krajów nordyckich.
Model hybrydowy nie tylko zapewnia większą elastyczność we wdrożeniu, ale także umożliwia budowanie zaufania i kompetencji instytucjonalnych w sposób ewolucyjny, zgodnie z polskimi warunkami społeczno-politycznymi.
BIBLIOGRAFIA
CNAJEP "Le CNAJEP", https://www.cnajep.asso.fr/le-cnajep/
Corporate Finance Institute (2024). "Nordic Model - Definition, How it Works, Challenges", https://corporatefinanceinstitute.com/resources/economics/nordic-model/
Deutscher Bundesjugendring "About us", https://www.dbjr.de/en/about-us/
Deutscher Bundesjugendring (2024). "On the situation of youth council structures in Europe", https://www.dbjr.de/en/article/die-situation-der-gefaehrdeten-jugendringstrukturen-in-europa
Dudkiewicz, M. "Nieoczekiwane upolitycznienie NGO i co z nim zrobić", ngo.pl, https://publicystyka.ngo.pl/nieoczekiwane-upolitycznienie-ngo-i-co-z-nim-zrobic
European Commission "Youth Empowerment Fund", European Commission, https://international-partnerships.ec.europa.eu/policies/youth/youth-empowerment-fund_en
European Commission YouthWiki "5.3 Youth representation bodies", https://national-policies.eacea.ec.europa.eu/youthwiki/chapters/germany/53-youth-representation-bodies
European Commission YouthWiki "5.6 Supporting youth organisations", https://national-policies.eacea.ec.europa.eu/youthwiki/chapters/germany/56-supporting-youth-organisations
European Youth Foundation "Funding and grants Council of Europe EYF", Council of Europe, https://www.coe.int/en/web/european-youth-foundation
Fridays for Future (2020). Global Climate Strike Report. https://fridaysforfuture.org
Główny Urząd Statystyczny (2025). "Produkt krajowy brutto w 2024 roku - szacunek wstępny", https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rachunki-narodowe/roczne-rachunki-narodowe/produkt-krajowy-brutto-w-2024-roku-szacunek-wstepny,2,14.html
International Labour Office (2024). Global Employment Trends for Youth 2024: Decent work, brighter futures (20th anniversary edition). Geneva: International Labour Office. https://doi.org/10.54394/ZUUI5430
LGBT Youth Scotland (2021). Education Impact Report. https://www.lgbtyouth.org.uk
Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej "Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego", Portal Gov.pl, https://www.gov.pl/web/pozytek/niw-crso
My Life My Say (2019). Youth Voter Engagement Campaign. https://www.mylifemysay.org.uk
Najwyższa Izba Kontroli "System dotacji dla organizacji pozarządowych potrzebuje uzdrowienia", NIK, https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/administracja/narodowy-instytutu-wolnosci-niw-crso.html
Nordic Publications (2023). "Evaluation and monitoring of the activities of youth organisations in the Nordics", https://pub.norden.org/temanord2023-531/
On Think Tanks "Youth-driven change: student-led think tanks and the future of inclusive policy", https://onthinktanks.org/articles/youth-driven-change-student-led-think-tanks-and-the-future-of-inclusive-policy/
Pfeffer, J., & Salancik, G. R. (1978). The External Control of Organizations: A Resource Dependence Perspective. New York: Harper & Row.
Sunrise Movement (2022). Policy Advocacy Report. https://www.sunrisemovement.org
Wikipedia (2018). "Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego", https://pl.wikipedia.org/wiki/Narodowy_Instytut_Wolności_–_Centrum_Rozwoju_Społeczeństwa_Obywatelskiego
Wikipedia (2024). "Nordic Youth Council", https://en.wikipedia.org/wiki/Nordic_Youth_Council