Jak aktywizować nowe pokolenie w zrównoważonym rynku kapitałowym?

Autor: Zuzanna Czernicka, Mentor: Stefan Kawalec

Pięć kluczowych wniosków na rzecz inkluzywnego rynku kapitałowego:

1. Brak udziału młodych inwestorów osłabia legitymizację rynku ESG i ogranicza demokratyzację finansów.

2. Obecne programy edukacji finansowej są niewystarczające – nie uczą ESG, nie rozwijają kompetencji inwestorskich i nie uwzględniają cyfrowych realiów.

3. Technologie takie jak AI czy platformy inwestycyjne mogą zwiększyć dostęp młodych do rynku – o ile zostaną połączone z edukacją i nadzorem.

4. Sandboxy edukacyjno-regulacyjne to brakujące ogniwo – łączące naukę, praktykę i partycypację regulacyjną młodych.

5. Wdrożenie sieci Zielonych Sandboxów w Europie może wzmocnić odporność i inkluzywność rynku kapitałowego, wpisując się w cele Zielonego Ładu i Unii Rynków Kapitałowych.

Praca analizuje bariery, które ograniczają udział młodych Europejczyków w rynku zrównoważonych finansów, mimo dynamicznego rozwoju inwestycji ESG w UE. Główne wyzwania to: niski poziom wiedzy finansowej, marginalizacja ESG w edukacji, brak praktycznych narzędzi inwestycyjnych oraz niewystarczająca partycypacja młodych w procesach regulacyjnych. Praca wskazuje na potrzebę stworzenia systemowego rozwiązania w postaci Zielonych Sandboxów Edukacyjno-Regulacyjnych – środowisk testowych, które łączą edukację, technologię i uczestnictwo obywatelskie Proponowany model pozwala młodym osobom zdobywać praktyczne kompetencje inwestycyjne, testować produkty ESG i brać udział w konsultacjach polityk zrównoważonego rozwoju. Wdrożenie tej inicjatywy może realnie zwiększyć inkluzywność rynku kapitałowego w Europie, wspierając cele Unii Europejskiej w obszarze zielonej transformacji, cyfryzacji i edukacji obywatelskiej.

PROBLEM

Europejski rynek kapitałowy wchodzi obecnie w nową fazę rozwoju, której celem jest nie tylko zwiększenie głębokości i integracji rynków finansowych, ale także bezpośrednie wsparcie strategicznych priorytetów Unii Europejskiej – takich jak zrównoważony rozwój i transformacja energetyczna.

Znaczenie zrównoważonych finansów w architekturze europejskiego rynku kapitałowego systematycznie rośnie. Inwestycje ESG (Environmental, Social, Governance) obejmują szeroki wachlarz strategii, które integrują czynniki środowiskowe, społeczne i ładu korporacyjnego w procesie decyzyjnym. Choć ESG nie posiada jednolitej definicji prawnej, mieści zarówno dobrowolne praktyki, jak etyczne wykluczenia, jak i produkty finansowe zgodne z unijnymi regulacjami.

Do tej drugiej kategorii należą m.in. fundusze oznaczone jako „artykuł 8” lub „artykuł 9” zgodnie z rozporządzeniem SFDR (Sustainable Finance Disclosure Regulation), które zobowiązują zarządzających aktywami do ujawniania, w jakim stopniu dany produkt promuje aspekty środowiskowe lub społeczne albo realizuje zrównoważony cel inwestycyjny. Równolegle dynamicznie rozwija się rynek zielonych obligacji – instrumentów dłużnych 1 przeznaczonych wyłącznie na finansowanie projektów środowiskowych, coraz częściej zgodnych z unijną taksonomią.

Obecnie szacuje się, że inwestycje ESG stanowią ponad 17% łącznej wartości inwestycji w UE. Udział zielonych obligacji w całkowitej emisji wzrósł z poziomu 0,3% w 2014 r. do 9,2% w 2022 r. Choć w 2023 r. odnotowano tymczasowy spadek do 6,8% (głównie wskutek wzrostu stóp procentowych), prognozy rynkowe sugerują odbicie tego trendu, wspierane przez korzystne regulacje oraz wdrażanie unijnych standardów klasyfikacji i raportowania zrównoważonych aktywów.

Podobne tendencje widoczne są w sektorze funduszy ESG – rosnące napływy kapitału do subfunduszy zgodnych z SFDR idą w parze z coraz wyższą jakością raportowania niefinansowego, co zwiększa przejrzystość produktów i umożliwia inwestorom bardziej świadome decyzje.

Mimo pozytywnych sygnałów, rynek ESG wciąż pozostaje w dużej mierze niedostępny dla młodych Europejczyków. Według danych Eurobarometru 2024, osoby w wieku 15–26 lat stanowią zaledwie 6-10% inwestorów detalicznych w produktach ESG. Co więcej, aż 72% respondentów w badaniu OECD (2023) przyznało, że nie posiada podstawowej wiedzy o inwestowaniu w produkty zrównoważone – zgodne z art. 8 lub 9 rozporządzenia SFDR, nierzadko spełniające również kryteria taksonomii UE.

Tak niski poziom zaangażowania młodego pokolenia generuje ryzyko zawężenia rynku ESG do wąskiej grupy inwestorów oraz utraty legitymizacji polityki zrównoważonego finansowania. Brak reprezentacji młodych uczestników rynku nie tylko ogranicza proces demokratyzacji finansów – rozumianej jako równy dostęp różnych grup społecznych do narzędzi inwestycyjnych i decydowania o alokacji kapitału – ale również podważa odporność rynku kapitałowego na przyszłe wyzwania środowiskowe i społeczne. W odpowiedzi na te wyzwania proponuje się stworzenie sieci Zielonych Sandboxów Edukacyjno-Regulacyjnych – inicjatywy mającej na celu budowę bardziej partycypacyjnego, inkluzywnego i odpornego rynku ESG w Europie. Sandboxy miałyby zapewnić młodym obywatelom dostęp do praktycznych narzędzi edukacyjnych i środowisk testowych, umożliwiających zdobycie wiedzy i doświadczenia oraz aktywne uczestnictwo w kształtowaniu rynku i wzmacnianiu zaufania do instrumentów ESG.

Równolegle, świat finansów przechodzi fundamentalną metamorfozę – technologia staje się siłą napędową odpowiedzialnego inwestowania. Podczas gdy niektórzy giganci, jak Goldman Sachs, ograniczają swoje inicjatywy klimatyczne, inni – jak Bloomberg – tworzą innowacyjne indeksy uwzględniające czynniki ESG. W tym kontekście rośnie rola sztucznej inteligencji jako katalizatora transformacji.

MŁODZI INWESTORZY A LUKA W RYNKU KAPITAŁOWYM

Strategia Capital Markets Union (CMU) to jeden z kluczowych projektów Komisji Europejskiej, którego celem jest stworzenie zintegrowanego, głębokiego i bardziej dostępnego 2 rynku kapitałowego w Unii Europejskiej. Jednym z fundamentalnych filarów tej strategii jest zwiększenie udziału inwestorów detalicznych, ze szczególnym uwzględnieniem młodych obywateli. Mimo tych ambitnych celów, luka w partycypacji młodego pokolenia na rynku kapitałowym utrzymuje się, a w niektórych aspektach nawet się pogłębia.

PROBLEMY Z WIEDZĄ I KOMPETENCJAMI FINANSOWYMI MŁODYCH EUROPEJCZYKÓW

Zgodnie z badaniem Eurobarometru z 2023 roku, jedynie 18% obywateli UE osiąga wysoki poziom wiedzy finansowej, podczas gdy 64% plasuje się na poziomie średnim, a kolejne 18% – na niskim. Dane Bruegel (2024) pokazują, że tylko 52% dorosłych Europejczyków potrafi poprawnie odpowiedzieć na co najmniej 3 z 5 podstawowych pytań finansowych. Choć inflację czy zależność ryzyka od zwrotu rozumie około 65% badanych, zaledwie 20% zna wpływ stóp procentowych na ceny obligacji – kluczowy dla bardziej zaawansowanych decyzji inwestycyjnych. Poziom wiedzy finansowej rośnie z wiekiem i wykształceniem, a wyraźne różnice utrzymują się również ze względu na płeć – na niekorzyść kobiet. Szczególnie niskie wyniki osiąga grupa 18–24 lata, co przekłada się na ich ograniczoną obecność w segmencie inwestycji ESG. Młodzi Europejczycy nie tylko deklarują niską wiedzę o finansach, lecz także nie mają dostępu do narzędzi, które pozwalałyby im w bezpieczny sposób zdobywać doświadczenie inwestycyjne. To wykluczenie znacząco ogranicza ich wpływ na rozwój zrównoważonych finansów w Europie.

NIEDOSTATECZNE UWZGLĘDNIENIE KOMPONENTU ESG W EDUKACJI FINANSOWEJ

Niepokojący jest fakt, że większość narodowych strategii edukacji finansowej w państwach członkowskich UE w niewystarczającym stopniu uwzględnia tematykę zrównoważonych finansów. Z analizy European Commission Retail Investment Strategy (2023) wynika, że mniej niż 5% krajowych strategii edukacji finansowej odnosi się wprost do aspektów ESG w kontekście edukacji młodych inwestorów.

Również OECD/INFE Progress Report on Financial Education (2023) podkreśla, że tylko 6 państw UE (spośród 27) systematycznie integruje tematykę zrównoważonych inwestycji w programach nauczania lub strategiach edukacji finansowej. W większości przypadków (nawet w krajach o wysokim poziomie ogólnej edukacji finansowej) kwestie zielonych produktów inwestycyjnych, ryzyk ESG czy etycznych aspektów inwestowania pozostają marginalnym lub całkowicie pomijanym elementem edukacji formalnej.

To oznacza, że młodzi ludzie, wchodząc na rynek kapitałowy, często nie otrzymują ani wystarczających informacji, ani odpowiedniego wsparcia, które umożliwiłoby im świadome zarządzanie ryzykiem i podejmowanie decyzji inwestycyjnych w oparciu o rzetelną ocenę produktów zrównoważonych.

KONSEKWENCJE WYKLUCZENIA MŁODYCH Z RYNKU KAPITAŁOWEGO

Wykluczenie młodego pokolenia z rynku kapitałowego skutkuje trwałym deficytem kompetencji inwestycyjnych i pogłębia pokoleniową nierówność w dostępie do wiedzy, doświadczenia i narzędzi finansowych. Młodzi nie mają realnej możliwości wpływania na kierunki inwestycji – mimo że to właśnie zrównoważone finanse są dziś jednym z głównych mechanizmów transformacji klimatycznej i energetycznej w Europie.

Brak ich udziału oznacza, że nie współdecydują o tym, które technologie, sektory czy modele biznesowe są uznawane za „zrównoważone”. W efekcie na marginesie mogą pozostać obszary szczególnie ważne dla młodego pokolenia – takie jak sprawiedliwa transformacja, innowacje społeczne, ekonomia współdzielenia czy lokalne inicjatywy klimatyczne. To zagraża nie tylko innowacyjności rynku ESG, ale także jego społecznej legitymizacji.

Tymczasem młodzi to przyszli konsumenci, inwestorzy i decydenci – ich aktywny udział w rynku powinien być traktowany nie jako opcja, ale jako warunek długoterminowej odporności i inkluzywności europejskiego systemu finansowego. Dlatego inwestycje w edukację finansową młodych i tworzenie dla nich realnych możliwości uczestnictwa w rynku ESG powinny stać się integralną częścią krajowych i unijnych strategii. Bez tego zrównoważony rozwój nie będzie ani pełny, ani trwały.

LUKI W OBECNYCH ROZWIĄZANIACH EDUKACYJNYCH I REGULACYJNYCH DLA MŁODYCH INWESTORÓW ESG

Pomimo licznych inicjatyw edukacyjnych realizowanych na poziomie UE (m.in. EU Consumer Financial Education Initiatives, Digital Education Action Plan) oraz krajowym, obecne wsparcie dla młodych inwestorów pozostaje niewystarczające. Programy edukacji finansowej koncentrują się głównie na podstawach – takich jak budżetowanie czy oszczędzanie – podczas gdy kompetencje inwestycyjne, w tym znajomość produktów ESG, zarządzania ryzykiem czy podejmowania świadomych decyzji inwestycyjnych, są marginalizowane. Co więcej, materiały edukacyjne są słabo dopasowane do preferencji młodego pokolenia – ignorują cyfrowe formy inwestowania, różnice pokoleniowe w stylach uczenia się oraz znaczenie wartości takich jak odpowiedzialność społeczna i klimat. W efekcie młodzi Europejczycy mają utrudniony dostęp do wiedzy i narzędzi, które umożliwiłyby im świadome uczestnictwo w rynku kapitałowym i korzystanie z produktów zgodnych z zasadami ESG.

GŁÓWNE LUKI W EDUKACJI FINANSOWEJ

1. Model teoretyczny bez praktycznych komponentów

Większość istniejących programów edukacji finansowej opiera się głównie na przekazywaniu wiedzy teoretycznej (w formie wykładów, podręczników czy materiałów e-learningowych) bez zapewnienia możliwości praktycznego testowania produktów i strategii inwestycyjnych, w tym związanych z ESG.

Brakuje interaktywnych narzędzi i symulacji inwestycyjnych, które pozwalałyby młodym inwestorom uczyć się mechanizmów rynku kapitałowego poprzez praktyczne doświadczenie i 4 eksperymentowanie w bezpiecznym środowisku (np. wirtualne platformy sandboxowe, gry inwestycyjne, symulatory ESG portfolios).

W rezultacie, młodzi ludzie nie rozwijają kluczowych kompetencji praktycznych niezbędnych do świadomego inwestowania – takich jak ocena ryzyka, analiza ESG disclosures czy budowanie portfela zrównoważonego.

2. Brak integracji edukacji z procesami regulacyjnymi

Istnieje wyraźny deficyt inicjatyw, które łączyłyby edukację finansową z aktywnym udziałem młodych ludzi w procesach regulacyjnych i konsultacyjnych dotyczących zrównoważonych finansów.

W obliczu dynamicznego rozwoju ram regulacyjnych UE – takich jak Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD), Sustainable Finance Disclosure Regulation (SFDR) czy EU Taxonomy Regulation – rośnie potrzeba zapewnienia, aby młodzi inwestorzy rozumieli nie tylko zakres tych przepisów, lecz także ich wzajemne powiązania. Regulacje te nie są rozłączne: Taksonomia UE definiuje, jakie działania można uznać za zrównoważone środowiskowo, CSRD zobowiązuje firmy do ujawniania danych zrównoważonego rozwoju, a SFDR nakłada obowiązki informacyjne na uczestników rynku finansowego, którzy wykorzystują te dane do klasyfikowania produktów inwestycyjnych. Zrozumienie tej struktury jest warunkiem świadomego uczestnictwa w rynku zrównoważonych finansów i współkształtowania jego standardów w praktyce.

Obecnie głos młodych jest niedostatecznie reprezentowany w procesach tworzenia i konsultacji polityk ESG, co zagraża budowie transparentnego, inkluzywnego i społecznie akceptowalnego rynku zielonych finansów w Europie.

PRZYKŁADY SKUTECZNYCH ROZWIĄZAŃ SANDBOXOWYCH W INNYCH SEGMENTACH RYNKU

W różnych obszarach rynku finansowego model sandboxowy z powodzeniem wykorzystywany jest jako narzędzie służące zarówno angażowaniu użytkowników końcowych, jak i testowaniu innowacji w bezpiecznym, kontrolowanym środowisku regulacyjnym.

Warto na wstępie odróżnić sandbox od klasycznego symulatora. Symulacje opierają się na modelowaniu rzeczywistości w warunkach laboratoryjnych – odwzorowują logikę rynku, ale bez kontaktu z realnymi użytkownikami czy faktycznym ryzykiem operacyjnym. Służą głównie edukacji lub testowaniu teoretycznych rozwiązań.

Sandboxy, w przeciwieństwie do tego, to realne środowiska testowe działające na żywych danych i z udziałem autentycznych użytkowników – lecz w warunkach regulacyjnie chronionych. Uczestnicy mogą testować nowe produkty, usługi lub modele biznesowe w ograniczonym zakresie, bez konieczności pełnego spełniania wszystkich wymogów prawnych, 5 ale pod nadzorem organu publicznego. To właśnie czyni z sandboxów narzędzie o potencjale systemowym – łączące innowacyjność z odpowiedzialnością, rynek z regulacją.

Wybrane przykłady:

FCA Regulatory Sandbox (Financial Conduct Authority, Wielka Brytania)

Jedno z najbardziej znanych i skutecznych rozwiązań tego typu na świecie. Uruchomiony w 2016 roku przez brytyjski organ nadzoru finansowego (FCA), sandbox umożliwia firmom finansowym testowanie innowacyjnych produktów i usług z udziałem realnych użytkowników, pod ścisłym nadzorem regulatora. Celem jest wsparcie rozwoju bezpiecznych innowacji przy jednoczesnym zachowaniu ochrony konsumentów i stabilności rynku.

Od 2021 roku sandbox działa w modelu otwartym (rolling basis), co pozwala firmom aplikować w dowolnym momencie, zgodnie z fazą rozwoju ich innowacji. Od tego czasu do programu przyjęto 22 firmy w takich obszarach jak: bankowość detaliczna, płatności, kredyty konsumenckie, inwestycje detaliczne i hurtowe. Kluczowe technologie wykorzystywane przez uczestników to m.in. sztuczna inteligencja, blockchain, open banking, API oraz cyfrowa identyfikacja.

Rozwinięciem modelu jest FCA Digital Sandbox, który wspiera młode i skalujące się firmy w fazie prototypowania i wczesnego testowania – dotąd uczestniczyło w nim 58 firm w 9 tematycznych obszarach.

FinTech Regulatory Sandbox (FRSB) w UE

Dynamiczny rozwój sektora FinTech stawia wyzwania przed istniejącymi ramami regulacyjnymi w Europie. W odpowiedzi na te potrzeby powstają sandboxy regulacyjne dla FinTechów (FRSB), które umożliwiają testowanie innowacyjnych rozwiązań w kontrolowanym środowisku – przy zachowaniu równowagi między innowacją, stabilnością finansową a ochroną konsumentów. Zakres testowanych rozwiązań obejmuje m.in. płatności cyfrowe, identyfikację elektroniczną, blockchain oraz automatyzację procesów compliance.

Jednak wdrożenie i rozwój FRSB w krajach UE pozostaje niejednorodne. Dlatego finansowany ze środków UE projekt FIRSA opracowuje kompleksowy framework do pomiaru praktyk i skuteczności FRSB w Europie. Obejmuje on zarówno mierzalne wskaźniki formalne, jak i rzeczywiste praktyki funkcjonowania sandboxów, uporządkowane w trzech etapach. Wyniki projektu będą udostępnione na dedykowanej platformie online, ułatwiając podejmowanie decyzji regulatorom, innowatorom i badaczom oraz zwiększając efektywność rynku.

BRAK ANALOGICZNYCH ROZWIĄZAŃ DLA MŁODYCH INWESTORÓW ESG

Pomimo sukcesów modeli sandboxowych w innych segmentach rynku finansowego, na rynku europejskim wciąż brakuje dedykowanych, kompleksowych rozwiązań skierowanych do młodych inwestorów w obszarze zrównoważonych finansów (ESG).

Aktualny ekosystem nie oferuje narzędzi, które umożliwiałyby młodym osobom:

1. praktyczne testowanie produktów ESG,

2. kształtowanie własnych kompetencji inwestycyjnych w tym obszarze,

3. aktywny udział w procesach regulacyjnych i tworzeniu polityk dotyczących rynku zielonych finansów.

Tymczasem skuteczny model takiego rozwiązania powinien integrować trzy kluczowe komponenty.

Po pierwsze, elementy edukacyjne – obejmujące praktyczne szkolenia, symulacje inwestycyjne oraz interaktywne materiały dydaktyczne, które byłyby dostosowane do oczekiwań i preferencji młodych inwestorów. Nacisk powinien być położony na naukę poprzez doświadczenie oraz na rozwijanie kompetencji decyzyjnych w kontekście inwestycji ESG.

Po drugie, elementy technologiczne – czyli platformy cyfrowe umożliwiające testowanie rzeczywistych produktów ESG (takich jak fundusze, obligacje zielone czy ETF-y ESG) w warunkach symulowanych. Platformy te powinny również wspierać użytkowników w poznawaniu mechanizmów rynkowych i związanych z nimi ryzyk oraz oferować możliwość personalizacji ścieżki edukacyjnej.

Po trzecie, elementy partycypacyjne – czyli mechanizmy umożliwiające młodym inwestorom aktywny udział w konsultacjach regulacyjnych (na przykład w ramach publicznych konsultacji prowadzonych przez ESMA, EIOPA, EBA czy Komisję Europejską), a także uczestnictwo w projektach współtworzenia polityk dotyczących zrównoważonych finansów. Partycpacja młodych jest kluczowa dla budowy rynku, który będzie odzwierciedlał wartości i oczekiwania nowego pokolenia inwestorów.

Obecny system edukacji i regulacji dla młodych inwestorów w obszarze ESG wymaga pilnej modernizacji i uzupełnienia o praktyczne, interaktywne oraz partycypacyjne narzędzia.

Wprowadzenie dedykowanych Zielonych Sandboxów Edukacyjno-Regulacyjnych mogłoby istotnie zwiększyć poziom kompetencji młodych inwestorów, ich zaangażowanie oraz wpływ na rozwój rynku zrównoważonych finansów w Europie.

ZIELONE SANDBOXY EDUKACYJNO-REGULACYJNE JAKO SZANSA NA BUDOWĘ INKLUZYWNEGO RYNKU ESG

Zielone Sandboxy Edukacyjno-Regulacyjne to propozycja innowacyjnego rozwiązania systemowego, które odpowiada na rosnącą potrzebę zwiększenia udziału młodego pokolenia w transformacji rynku zrównoważonych finansów. Ich podstawową funkcją nie jest wyłącznie edukacja, ale przede wszystkim rozwój praktycznych kompetencji inwestycyjnych oraz stworzenie warunków do rzeczywistego uczestnictwa młodych ludzi w kształtowaniu standardów i kierunków rynku ESG.

W przeciwieństwie do symulatorów edukacyjnych – opartych na hipotetycznych danych – sandboxy działają w oparciu o rzeczywiste informacje rynkowe i narzędzia inwestycyjne. Funkcjonując jako środowiska cyfrowe lub hybrydowe, mogłyby być integrowane ze szkołami, uczelniami wyższymi i instytucjami finansowymi. Młodzi uczestnicy – tacy jak uczniowie, studenci czy młodzi profesjonaliści – mieliby możliwość inwestowania niewielkich kwot (np. do 500 euro) w produkty zgodne z regulacjami SFDR (artykuły 8 i 9), wykorzystując realne dane ESG, ratingi, informacje o śladzie węglowym, zgodność z Taksonomią UE czy profile ryzyka.

Z perspektywy użytkownika, sandbox stanowiłby środowisko do testowania decyzji inwestycyjnych i analizy ich konsekwencji – w warunkach bezpiecznych, ale autentycznych. Uczestnicy mogliby porównywać portfele zbudowane z akcji spółek spełniających kryteria ESG z portfelami opartymi na firmach konwencjonalnych (niespełniających kryteriów ESG), analizując różnice w zakresie zmienności, stóp zwrotu, wrażliwości na szoki rynkowe oraz poziomu ryzyka pozafinansowego (np. reputacyjnego czy regulacyjnego). Kluczowe byłoby stosowanie jasnych, porównywalnych kryteriów – takich jak koszt inwestycji, struktura portfela, czas inwestycji oraz interpretacja ryzyk (w tym ryzyka greenwashingu i niedopasowania do celów klimatycznych).

Celem sandboxu nie byłoby przekonywanie, że inwestycje spełniające kryteria ESG są automatycznie bardziej dochodowe – co pozostaje kategorią zmienną i kontekstową – ale pokazanie, że mogą one stanowić racjonalny i transparentny komponent długoterminowej strategii inwestycyjnej. Taka forma praktycznego testowania pozwala na weryfikację intuicji, poznanie narzędzi oceny i krytyczne spojrzenie na powszechne przekonania dotyczące tzw. inwestycji etycznych – pojęcia płynnego, zależnego od indywidualnych wartości oraz przyjętych standardów raportowania.

Zielone Sandboxy to jednak nie tylko przestrzeń edukacyjna – to również kanał dialogu systemowego. Instytucje finansowe mogłyby dzięki nim lepiej rozumieć preferencje i język młodego pokolenia, testować nowe formaty komunikacji ESG, a także projektować produkty dopasowane do zmieniających się oczekiwań rynkowych. Regulatorzy otrzymywaliby informacje zwrotne dotyczące zrozumiałości przepisów i realnych barier wejścia. Z kolei decydenci mogliby wykorzystać dane z takich środowisk do wspierania celów Unii Rynków Kapitałowych, Zielonego Ładu czy programów wzmacniania inkluzywności finansowej.

Co istotne, młodzi uczestnicy nie byliby jedynie odbiorcami wiedzy, lecz aktywnymi partnerami w projektowaniu rozwiązań – uczestnicząc w konsultacjach, warsztatach i pilotażach regulacyjnych. Taka formuła pozwala nie tylko rozwijać kompetencje finansowe, ale również kształtować świadomość obywatelską w oparciu o realny wpływ decyzji inwestycyjnych na środowisko i społeczeństwo.

MODEL DZIAŁANIA ZIELONYCH SANDBOXÓW

Zielone Sandboxy to lokalne środowiska testowe tworzone przy szkołach średnich, uczelniach i we współpracy z instytucjami finansowymi, w których młodzi uczestnicy rozwijają kompetencje inwestycyjne i uczą się współkształtować polityki ESG. Poprzez symulacje inwestycyjne, m.in. z wykorzystaniem robo-doradców ESG i narzędzi scoringowych, uczniowie i studenci mogą budować własne portfele, analizować ich wpływ społeczno środowiskowy oraz oceniać ich zgodność z unijnymi regulacjami, takimi jak SFDR, CSRD czy Taksonomia UE. Testowanie ETF-ów ESG, zielonych obligacji i analiza dokumentacji produktowej umożliwiają praktyczne poznanie instrumentów zrównoważonych oraz naukę identyfikowania greenwashingu. Kluczowym komponentem sandboxów jest także aktywne formułowanie rekomendacji regulacyjnych – uczestnicy mogą przygotowywać własne propozycje polityczne, brać udział w konsultacjach, a także współpracować z ekspertami rynkowymi podczas warsztatów i hackathonów. Dzięki tak zaprojektowanemu modelowi, Zielone Sandboxy łączą edukację, doświadczenie inwestycyjne i partycypację obywatelską, przygotowując młodych ludzi do aktywnego i odpowiedzialnego udziału w zrównoważonym rynku kapitałowym.

ROLA TECHNOLOGII CYFROWYCH I AI

Nowoczesne technologie cyfrowe – zwłaszcza narzędzia oparte na sztucznej inteligencji do scoringu ESG i analizy ryzyka – mogą odegrać kluczową rolę w Zielonych Sandboxach. Umożliwiają młodym uczestnikom nie tylko rozwój wiedzy finansowej, ale też zdobycie praktycznych kompetencji cyfrowych, coraz bardziej istotnych w ekosystemie finansowym. Algorytmy AI mogą wspierać analizę raportów ESG, identyfikację ryzyk i podejmowanie świadomych decyzji inwestycyjnych, jednocześnie ucząc użytkowników krytycznego podejścia do ich działania i ograniczeń. Połączenie edukacji, technologii i partycypacji tworzy środowisko, które wzmacnia kompetencje młodych inwestorów i wspiera budowę bardziej inkluzywnego i transparentnego rynku ESG w Europie.

DROGA NAPRZÓD DLA WDROŻENIA I SKALOWANIA ZIELONYCH SANDBOXÓW EDUKACYJNO-REGULACYJNYCH

Aby skalować model Zielonych Sandboxów jako narzędzia edukacyjno-partycypacyjnego dla młodych inwestorów na rynku ESG, konieczne jest przetestowanie jego realnej użyteczności i zapotrzebowania. Pierwszym krokiem powinno być uruchomienie pilotażu w jednej lub kilku uczelniach, który pozwoli sprawdzić, czy istnieje faktyczny popyt na tego typu format i jakie warunki decydują o jego skuteczności. Pilotaż mógłby być finansowany z dostępnych programów UE, takich jak Erasmus+, Digital Europe czy LIFE.

Na tej podstawie warto przejść do budowy sieci Zielonych Sandboxów – obejmującej szkoły wyższe, instytucje finansowe oraz partnerów publicznych w różnych państwach członkowskich. Tak zorganizowana European Youth Financial Sandbox Network pełniłaby funkcję trwałego mechanizmu wymiany wiedzy, narzędzi i dobrych praktyk, umożliwiając rozwój kompetencji inwestorskich młodych ludzi w skali ponadnarodowej.

Równolegle warto powołać młodzieżowe rady doradcze przy krajowych i unijnych organach nadzoru (np. KNF, ESMA, EIOPA), które pełniłyby funkcję partnerów w konsultacjach 9 dotyczących polityk ESG. Takie ciało wzmacniałoby legitymizację regulacji i zapewniało lepsze dostosowanie ich do oczekiwań nowego pokolenia inwestorów.

Wdrożenie tych działań stworzy warunki dla budowy inkluzywnego, nowoczesnego rynku ESG w Europie i w pełni wpisuje się w cele Capital Markets Union oraz unijne priorytety w obszarze edukacji, cyfryzacji i zrównoważonego rozwoju.

Bibliografia

Regulation (EU) 2019/2088 of the European Parliament and of the Council of 27 November 2019 on sustainability‑related disclosures in the financial services sector (SFDR), https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:32019R2088

Trójmorze (2024), Przyczyny wzrostu popularności zielonych obligacji w Europie Środkowo-Wschodniej, 31 grudnia 2024, https://trimarium.pl/projekt/przyczyny wzrostu-popularnosci-zielonych-obligacji-w-europie-srodkowo-wschodniej/

CFA Society Poland. (2024). Pragmatyzm czy ideały? ESG w polskich funduszach inwestycyjnych. Warszawa: CFA Society Poland, https://cfapoland.org/application/media/images/reports/24-esg-tfi-final-cfa-poland.pdf

Michalska, M. (2025, 27 czerwca). Regulacje, inwestycje i transformacja energetyczna na drodze do zrównoważonej przyszłości już nie tylko w UE. Legalis Biznes, https://biz.legalis.pl/regulacje-inwestycje-i-transformacja-energetyczna-na-drodze-do zrownowazonej-przyszlosci-juz-nie-tylko-w-ue/

OECD. (2023). Financial Consumers and Sustainable Finance: Policy Implications and Approaches. OECD Publishing. Pobrane z https://www.oecd.org/content/dam/oecd/en/publications/reports/2023/07/financial consumers-and-sustainable-finance_b7316076/318d0494-en.pdf

European Environment Agency. (2024). 21 – Green bonds in Europe (Monitoring report on progress towards the 8th EAP objectives). https://www.eea.europa.eu/…/21 green-bonds-in-europe/@@download/file

OECD. (2023). OECD/INFE 2023 International Survey of Adult Financial Literacy (Business and Finance Policy Papers, nr 39). OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/56003a32-en

European Commission. (n.d.). Capital Markets Union and Financial Markets. Pobrane z https://finance.ec.europa.eu/capital-markets-union-and-financial-markets_en

Demertzis, M., Léry Moffat, L., Lusardi, A. & Mejino‑López, J. (2024). The state of financial knowledge in the European Union (Policy Brief No. 04/2024). Bruegel. https://www.bruegel.org/system/files/2024-02/PB%2004%202024_0.pdf

Financial Conduct Authority. (2024, May 9). Regulatory Sandbox. Pobrane z https://www.fca.org.uk/firms/innovation/regulatory-sandbox

Vilniaus Universitetas. (2024). Understanding FinTech Regulatory Sandbox Development in Europe (Grant agreement ID 101180601). CORDIS. Pobrane z https://cordis.europa.eu/project/id/101180601 10

European Commission. (2023, lipiec). Monitoring the level of financial literacy in the EU (Flash Eurobarometer 2953). Pobrane z https://europa.eu/eurobarometer/surveys/detail/2953

Financial Conduct Authority. (2015, listopad). Regulatory sandbox. Pobrane z https://www.fca.org.uk/publication/research/regulatory-sandbox.pdf

European Environment Agency. (2024). Green bonds in Europe (Monitoring report on progress towards the 8th Environment Action Programme objectives). Pobrane z https://www.eea.europa.eu/en/analysis/indicators/green-bonds-8th eap/@@download/file

European Commission. (2022). Commission Delegated Regulation (EU) 2022/2464 of 19 July 2022 supplementing Regulation (EU) 2020/852 with regard to the technical screening criteria for climate change mitigation and adaptation for economic activities, and delegated acts on transition benchmarks and ESG disclosures [EU Green Bond Standard]. Official Journal of the European Union, L 366, 1–52. z https://eur lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:32022L2464

European Commission. (2023, 23 listopada). Digital Education Action Plan (2021 2027). Retrieved July 24, 2025, from https://education.ec.europa.eu/focus topics/digital-education/action-plan

European Commission. (n.d.). The European Green Deal. Retrieved July 24, 2025, from https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019 2024/european-green-deal_en

Council of the European Union. (n.d.). Retail investment strategy. https://www.consilium.europa.eu/en/policies/retail-investment-strategy/

OECD. (2024, 27 czerwca). Action needed to address gaps in financial literacy among students [Press release]. https://www.oecd.org/en/about/news/press releases/2024/06/Action-needed-to-address-gaps-in-financial-literacy-among students.html

Ministerstwo Finansów. (n.d.). Krajowa Strategia Edukacji Finansowej. https://www.gov.pl/web/finanse/krajowa-strategia-edukacji-finansowej (gov.pl)