Wzmocnienie mechanizmów partycypacyjnych Młodzieżowej Rady Klimatycznej

Autor: Ewa Jarosz, Mentor: Michał Tarnowski

“Większość ludzi na całym świecie - a w szczególności mieszkańcy państw demokratycznych - ma poczucie, że nie mają głosu w polityce, a rządy nie działają w ich interesie”

Democracy Perception Index 2018

W związku z rosnącym znaczeniem i nasileniem zmian klimatycznych, których skutki najbardziej odczuwalne będą dla młodych przyszłych pokoleń (Thompson, 2022), rośnie również konieczność zapewnienia odpowiedniej reprezentacji interesów młodego pokolenia w procesach decyzyjnych. Konieczne jest przeprowadzenie analizy obecnego modelu funkcjonowania Młodzieżowej Rady Klimatycznej (MRK), budzącego wątpliwości dotyczące jej efektywności oraz zaangażowania społecznego.

Młodzieżowa Rada Klimatyczna została powołana w 2020 roku przez Ministra Klimatu i Środowiska w reakcji na rosnące zaangażowanie młodych ludzi w sprawy klimatyczne, w szczególności przez presję młodzieżowych strajków klimatycznych inspirowanych ruchem Fridays for Future. Jej powstanie miało na celu stworzenie formalnej przestrzeni do dialogu pomiędzy młodzieżą a administracją rządową w zakresie polityki klimatycznej i energetycznej (Ministerstwo Klimatu i Środowiska, 2025). Zgodnie z oficjalnym zakresem działania, do zadań Rady należy: wyrażanie opinii na temat polityk, strategii i propozycji legislacyjnych związanych z klimatem i energią; promowanie postaw proekologicznych wśród młodzieży; oraz podnoszenie poziomu wiedzy klimatycznej w społeczeństwie. Praca w Radzie przedstawiana jest jako forma dialogu między decydentami a przedstawicielami młodych pokoleń (17-27) z całej Polski. Rada została ustanowiona jako organ doradczy Ministra Klimatu i Środowiska.

Identyfikacja problemu

Jednym z kluczowych problemów uzasadniających konieczność interwencji jest nieskuteczna realizacja podstawowych zadań statutowych Młodzieżowej Rady Klimatycznej. Zgodnie z obowiązującym zakresem kompetencji, do działań Rady należą: (1) wyrażanie opinii na temat polityki klimatyczno-energetycznej, w tym projektów legislacyjnych, (2) promowanie postaw proekologicznych i proklimatycznych wśród młodzieży, oraz (3) podnoszenie poziomu wiedzy w zakresie spraw objętych działami administracji rządowej „klimat” i „energia”.

Po pierwsze, aktywność opiniodawcza Rady jest słabo udokumentowana i nieprzejrzysta. Brakuje publicznie dostępnych stanowisk, komentarzy czy rekomendacji Rady w odniesieniu do polityk rządowych. Na stronie internetowej ministerstwa brak jest aktualnych informacji o przebiegu prac, podejmowanych inicjatywach czy wpływie opinii Rady na konkretne decyzje polityczne. W praktyce oznacza to sprowadzenie roli MRK do symbolicznej funkcji konsultacyjnej bez realnego przełożenia na decyzje instytucjonalne.

Po drugie, działania promujące postawy proekologiczne i proklimatyczne nie są obecne w przestrzeni publicznej w sposób widoczny i systemowy. Nie istnieje narzędzie umożliwiające monitorowanie skali, zasięgu ani efektywności takich inicjatyw. Brakuje również relacji z wydarzeń, kampanii czy inicjatyw skierowanych do szerszej grupy młodzieży poza samą Radą.

Po trzecie, funkcja edukacyjna Rady pozostaje marginalna. W warunkach niskiego poziomu dostępnej, rzetelnej edukacji klimatycznej (UN Global Compact Network Poland, 2022), rola MRK w upowszechnianiu wiedzy mogłaby być kluczowa – jednak nie realizuje się ona w sposób widoczny ani skuteczny.

Ponadto, nieznany jest również sposób w który dobierani są członkowie tej funkcji – nie są upublicznione formalne kryteria oceny różnorodności reprezentacji (regionalnej, społecznej, środowiskowej), ani profile osób wybranych, co rodzi pytania o inkluzywność tego procesu oraz potencjał do pomijania tematów istotnych dla mniej uprzywilejowanych grup.

Nieskuteczny model działania Rady wpisuje się jednocześnie w szerszy trend jakim jest ograniczone zaufania młodzieży do instytucji państwowych oraz poczucie marginalizacji. Dane z raportu UNGC (2022) wskazują, że 78% młodych Polek i Polaków uważa, że życie na Ziemi jest zagrożone, a 54% uważa, że Polska robi niewystarczająco dla klimatu. Jednocześnie młodzież deklaruje poczucie braku wpływu na decyzje polityczne oraz brak narzędzi do wpływania na kierunek polityki publicznej. Powoduje to ryzyko erozji zaufania instytucjonalnego wśród młodzieży, co może zwiększyć presję społeczną i konflikty międzypokoleniowe. Konieczne jest przeformułowanie modelu działania Rady oraz stworzenie systemowych narzędzi wspierających jej rzeczywisty wpływ, skuteczność edukacyjną i reprezentatywność.

Cele regulacji (interwencji)

Celami regulacji są przede wszystkim:

• wzmocnienie efektywności i reprezentatywności MRK;

• zwiększenie partycypacji obywatelskiej młodzieży;

• wsparcie systemu edukacji klimatycznej.

Głównym celem proponowanej interwencji jest zwiększenie skuteczności funkcjonowania Młodzieżowej Rady Klimatycznej jako ciała doradczo-opiniodawczego. Oznacza to konieczność zapewnienia faktycznej partycypacji szerszej grupy młodzieży w procesach decyzyjnych oraz wzmocnienia transparentności działań Rady. Istotnym celem regulacyjnym jest również stworzenie systemowych narzędzi komunikacji i monitorowania działalności MRK oraz Ministerstwa, dzięki którym opinia publiczna uzyska stały dostęp do informacji o przebiegu prac, wydarzeniach oraz o faktycznym wpływie działań Rady na decyzje podejmowane przez administrację.

Równie ważnym celem pozostaje poprawa jakości edukacji klimatycznej poprzez nowoczesne, atrakcyjne narzędzia komunikacyjne i informacyjne, które wypełnią lukę obecnie występującą w systemie oświaty. Planowana interwencja ma także charakter inkluzywny – dąży do zwiększenia różnorodności i reprezentatywności w obrębie Rady oraz umożliwienia udziału osobom dotychczas wykluczonym z procesów decyzyjnych (np. z uwagi na ograniczone zasoby czasowe, miejsce zamieszkania czy status społeczno-ekonomiczny).

Propozycja rozwiązania problemu

Utworzenie platformy cyfrowej przy Młodzieżowej Radzie Klimatycznej

Proponowany projekt obejmuje stworzenie ogólnopolskiej, cyfrowej platformy partycypacyjnej z funkcjami edukacyjnymi, konsultacyjnymi i informacyjnymi, uzupełnianej przez okresowe spotkania stacjonarne. Platforma pozwalałaby na rejestrację użytkowników, udział w konsultacjach, publikowanie komentarzy do projektów polityk publicznych oraz kontakt z członkami Rady. Model ten może zostać uzupełniony przez system raportowania aktywności oraz cykliczne ewaluacje. UNESCO (2024) wskazuje, że platformy cyfrowe są kluczowe dla zaangażowania młodzieży w działania na rzecz klimatu przez swoją dostępność, odrębność od barier geograficznych, oraz łatwość ich użytkowania. Przełamują one bariery geograficzne i ułatwiają współpracę, ułatwiając radom młodzieżowym organizowanie, komunikowanie się i wpływanie na politykę.

Proponowana platforma będzie stanowić narzędzie wspierające bieżące funkcjonowanie Młodzieżowej Rady Klimatycznej, a zarazem otwartą przestrzeń cyfrową dla młodzieży niezrzeszonej, zainteresowanej partycypacją w kształtowaniu polityki klimatycznej. Projekt zakłada, że platforma stanie się obowiązkowym elementem pracy Rady, służąc zarówno jako repozytorium informacji o jej działalności oraz jako interfejs umożliwiający komunikację z młodzieżą spoza grona członkowskiego. Celem takiego rozwiązania jest rozszerzenie działania Rady o głosy młodych osób, które z różnych względów nie zostały członkami MRK lub nie są w stanie zaangażować się w pełnym wymiarze czasowym, lecz nadal pragną aktywnie uczestniczyć w konsultacjach społecznych i mieć wpływ na działania ministerstwa.

W praktyce platforma umożliwiać będzie publikację informacji o planowanych posiedzeniach MRK, agendach tematycznych oraz zakresach konsultacji. Użytkownicy zarejestrowani w systemie będą mogli uczestniczyć w cyklicznych sondażach i ankietach poprzedzających posiedzenia, zadawać pytania skierowane do członków Rady oraz dyskutować na tematy związane z transformacją klimatyczną. Elementem integralnym platformy będą także fora tematyczne, kalendarium wydarzeń (zarówno organizowanych przez MRK, jak i przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska), a także interaktywna mapa inicjatyw lokalnych, która umożliwi użytkownikom odnalezienie działań w najbliższej okolicy i wzajemną inspirację.

Dostęp do platformy wymagać będzie rejestracji użytkownika poprzez podanie imienia, nazwiska, adresu mailowego oraz daty urodzenia – dane te przetwarzane będą zgodnie z obowiązującymi przepisami o ochronie danych osobowych (RODO). W trosce o bezpieczeństwo i jakość dyskursu publicznego, wdrożony zostanie system weryfikacji członków MRK, którzy zostaną odpowiednio oznaczeni w przestrzeni platformy jako oficjalni użytkownicy. Otrzymają oni również możliwość publikowania wpisów i odpowiedzi, a ich rola jako reprezentantów zostanie wyraźnie zaakcentowana. Widoczność publiczna kont zostanie ograniczona do imienia użytkownika, co pozwoli zachować prywatność przy jednoczesnym zapewnieniu przejrzystości debaty. Rekomendowane jest, aby weryfikacja informacji i wsparcie redakcyjne były realizowane przez niezależne instytucje społeczne lub akademickie, co zapewnia obiektywizm oraz odporność na potencjalne sprzeczne interesy polityczne.

Organem prowadzącym platformę będzie Ministerstwo Klimatu i Środowiska, które odpowiadać będzie za jej rozwój, finansowanie, nadzór techniczny i merytoryczny oraz za integrację platformy z istniejącymi kanałami informacyjnymi resortu. Platforma zostanie uruchomiona zarówno jako aplikacja mobilna (Android oraz iOS), oraz w wersji internetowej - atrakcyjnej wizualnie i zaprojektowanej zgodnie z zasadami inkluzywnego designu, odpowiadającej potrzebom młodych użytkowników. Zostanie ona także uzupełniona o oficjalne kanały komunikacyjne w mediach społecznościowych takich jak Instagram, TikTok, YouTube oraz Bluesky, które będą pełniły funkcję wspierającą, służąc promocji działań aplikacji i Rady, gromadzeniu opinii oraz komunikacji z młodzieżą poza głównym środowiskiem aplikacji.

Harmonogram wdrożenia platformy zakłada sześciomiesięczny okres przygotowawczy, obejmujący projektowanie systemu, stworzenie architektury informatycznej oraz opracowanie wersji beta. Po tym etapie nastąpi faza testów i uruchomienie platformy w formule otwartej, połączone z ogólnopolską kampanią informacyjną skierowaną do uczniów szkół średnich, studentów i organizacji młodzieżowych. W kolejnych sześciu miesiącach funkcjonowania platformy prowadzona będzie regularna, comiesięczna ewaluacja - zarówno jakościowa, oraz ilościowa - służąca nieustannemu doskonaleniu funkcjonalności i eliminacji barier użytkowania. Równolegle, wprowadzony zostanie miesięczny system raportowania aktywności, który umożliwi analizę zaangażowania użytkowników, najczęściej poruszanych tematów oraz skuteczności poszczególnych narzędzi partycypacyjnych. Po upływie 12 miesięcy przewidziano kompleksowy przegląd działania platformy i ewentualne dostosowanie regulaminu oraz zasad funkcjonowania.

Komponenty funkcjonalne platformy a realizacja celów regulacji

Moduł informacyjny stanowiłby integralny element platformy, ukierunkowany na podnoszenie poziomu wiedzy klimatycznej wśród młodzieży. Jego celem byłaby nie tylko edukacja w zakresie mechanizmów zmian klimatycznych, polityki środowiskowej czy działań adaptacyjnych, ale również kształtowanie postaw proekologicznych poprzez interaktywne formy przekazu takie jak quizy, krótkie filmy (w stylu “reels”), grafiki, mikro-kursy czy podcasty. Platforma miałaby szansę wypełnić luki, pozostawianą przez publiczny system edukacji, który, jak pokazują raporty, w niewystarczającym dla młodzieży stopniu obejmuje tematykę klimatyczną.

Kolejnym komponentem projektowanej platformy partycypacyjnej byłby również moduł dyskusyjny, umożliwiający użytkownikom prowadzenie otwartych dyskusji na tematy związane z polityką klimatyczną oraz innymi zagadnieniami mieszczącymi się w zakresie kompetencji Ministra Klimatu i Środowiska. Celem modułu byłoby nie tylko gromadzenie opinii, ale przede wszystkim stworzenie warunków do deliberacji – tj. racjonalnej, moderowanej wymiany poglądów z udziałem różnych grup społecznych, w tym członków Młodzieżowej Rady Klimatycznej. Zgodnie z doświadczeniami międzynarodowymi (np. platforma Decide Madrid), przestrzenie dyskusyjne objęte odpowiednią moderacją przyczyniają się do podniesienia jakości konsultacji i zwiększenia poczucia wpływu obywateli na sprawy publiczne (Royo et al., 2020).

Interwencja ma również na celu zwiększenie różnorodności w obrębie MRK, tak by odzwierciedlała ona, zgodnie z założeniami, pełny przekrój młodej społeczności w Polsce, włącznie z osobami z mniejszych miejscowości, szkół technicznych czy grup dotkniętych ubóstwem energetycznym. Interwencja ma zatem również charakter wyrównujący szanse.

Ponadto, dla zwiększenia przejrzystości działania MRK, platforma będzie zawierała ogólnodostępną listę jej członków, wraz z informacją o wieku, regionie pochodzenia oraz krótkim biogramem opisującym ich zaangażowanie i motywację do udziału w Radzie. Dzięki temu użytkownicy platformy będą mogli lepiej zrozumieć, kto ich reprezentuje. Publikacja takich informacji pozwoli publice monitorować różnorodność składu MRK, stanowiąc impuls do bardziej transparentnego naboru do rady w przyszłości.

Działania te mają na celu nie tylko poprawę poziomu partycypacji młodzieży, lecz również wzmocnienie funkcji edukacyjnej oraz informacyjnej Rady. Kluczowe jest, aby MRK nie pełniła wyłącznie roli symbolicznej, lecz stanowiła realną platformę komunikacyjną pomiędzy społeczeństwem obywatelskim a administracją rządową.

Alternatywne działanie

Alternatywą pozostaje likwidacja obecnej formuły MRK i powołanie nowej struktury konsultacyjnej w oparciu o sieć szkół, organizacji pozarządowych oraz samorządów młodzieżowych. Wariant ten oceniono jako mniej efektywny ze względu na ryzyko braku spójności działań oraz ograniczoną skalowalność i reprezentatywność przy dużym rozproszeniu struktur lokalnych.

Analiza skutków regulacji

Wymiar ekonomiczny

Z ekonomicznego punktu widzenia, wprowadzenie platformy cyfrowej wiązać się będzie z kosztami jej budowy, utrzymania oraz promocji. Jednakże koszty te mogą zostać zrekompensowane przez poprawę jakości polityk publicznych wynikającą z lepszego dopasowania do potrzeb społecznych, oraz korzyści społecznych.

Fig. 1: Koszty jednorazowe (utworzenie platformy)

Fig 2.: Koszty stałe roczne (utrzymanie)

Wymiar społeczny

W wymiarze społecznym, proponowane rozwiązania pozwolą na zwiększenie zaangażowania młodzieży w decyzje klimatyczne, włączenie grup nieuprzywilejowanych (np. niemających zasobów czasowych, by włączyć się w pełnym zakresie w działania Rady) oraz wzmocnienie kompetencji obywatelskich. Platforma stworzy również przestrzeń do dyskusji oraz budowy społeczności, którą łączy zainteresowanie transformacją klimatyczną.

Wymiar środowiskowy

W kontekście środowiskowym funkcjonowanie platformy cyfrowej generuje ślad węglowy wynikający głównie z zużycia energii przez infrastrukturę serwerową, przesył danych oraz urządzenia końcowe użytkowników. Szacuje się, iż dla platformy odwiedzanej przez ok. 10 000 użytkowników miesięcznie, roczne emisje mogą wynosić łącznie ok. 3 ton CO₂. Na tę wartość składają się: zużycie energii przez serwery (~600 kg CO₂), transmisja danych (~10 kg CO₂) oraz użytkowanie urządzeń końcowych (~2 400 kg CO₂). Dla porównania, jest to poziom emisji niższy niż jednej podróży lotniczej na trasie Europa - Ameryka Północna.

Biorąc pod uwagę stosunkowo niski poziom emisji oraz potencjalne korzyści środowiskowe wynikające z poprawy jakości polityk klimatycznych i zwiększenia świadomości społecznej, wpływ ten należy uznać za niewielki i akceptowalny. Dodatkowo przewiduje się możliwość dalszego ograniczenia emisji poprzez zastosowanie hostingów zeroemisyjnych, optymalizację kodu źródłowego platformy oraz edukację użytkowników w zakresie korzystania z energooszczędnych technologii.

Wymiar administracyjny

Ze względu na fakt, że MRK stanowi jedynie ciało doradcze przy Ministrze Klimatu i Środowiska, a proponowana platforma mieści się w granicach kompetencji resortu, realizacja projektu nie wymaga tworzenia odrębnego organu ani zmian systemowych. Całość działań może być realizowana w ramach struktur już istniejących, z możliwością powierzenia części zadań operatorom zewnętrznym (np. obsługa techniczna, moderacja, hosting), co pozwoli ograniczyć obciążenia administracyjne. Dodatkowo, przewiduje się możliwość wykorzystania istniejącej infrastruktury państwowej, w tym elementów platformy gov.pl oraz narzędzi ePUAP – szczególnie w zakresie autoryzacji tożsamości i bezpieczeństwa danych.

Wdrożenie i funkcjonowanie platformy partycypacyjnej wiąże się z określonymi obciążeniami administracyjnymi, głównie w zakresie moderacji treści, obsługi technicznej oraz analizy zgłaszanych opinii i wniosków. W szczególności dotyczy to: zarządzania kontami użytkowników, monitorowania przestrzegania zasad komunikacji (moderacja dyskusji), opracowywania zbiorczych raportów konsultacyjnych oraz zapewnienia zgodności danych z przepisami o ochronie danych osobowych RODO.

W celu ograniczenia wpływu tych obowiązków na bieżącą pracę administracji centralnej, możliwe jest zastosowanie rozwiązań automatyzujących część procesów (np. filtrowanie treści, szablony odpowiedzi, raportowanie danych ilościowych), jak również powierzenie części zadań operatorom zewnętrznym. Rozważana jest także możliwość wykorzystania systemów już istniejących w administracji publicznej (np. ePUAP, gov.pl), co mogłoby ograniczyć konieczność budowy infrastruktury od podstaw oraz umożliwić bezpieczeństwo platformy związane z identyfikacją tożsamości.

Wymiar prawny

Rozwiązanie jest zgodne z obowiązującym porządkiem prawnym i może być wdrożone na podstawie obecnych kompetencji ministra.

Planowane rozwiązanie pozostaje w zgodzie z obowiązującym porządkiem prawnym, w szczególności z ustawą z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (Dz.U. 2024 poz. xx, z późn. zm.) – w zakresie działu „klimat” oraz „informatyzacja”. Kompetencje do tworzenia i prowadzenia organów doradczych, a także inicjatyw edukacyjnych i informacyjnych, mieszczą się w zakresie uprawnień Ministra Klimatu i Środowiska, określonych w aktach wykonawczych i statutowych. Realizacja projektu nie wymaga zmian ustawowych, ani powoływania nowego organu na poziomie centralnym. Może być wdrożona w ramach działań fakultatywnych ministra i jego jednostek organizacyjnych (np. instytutów badawczych, funduszy celowych), ewentualnie w partnerstwie z innymi instytucjami publicznymi i społecznymi.

Wdrożenie platformy powinno zostać uwzględnione jako komponent w regulaminie funkcjonowania MRK, jak również jako element szerszych dokumentów strategicznych w obszarze polityki młodzieżowej i edukacji klimatycznej. Rozważenie współpracy z Komisją Europejską oraz wykorzystanie funduszy europejskich, w szczególności z programów Erasmus+, LIFE oraz CERV, może dodatkowo wzmocnić finansową stabilność projektu oraz zapewnić jego międzynarodowy wymiar i skalowalność.

Konsultacje społeczne i wybór rekomendowanego wariantu

Dla zapewnienia skuteczności interwencji, niezbędne jest przeprowadzenie konsultacji z kluczowymi interesariuszami, w tym z członkami MRK, przedstawicielami organizacji młodzieżowych, ministerstwami klimatu i cyfryzacji, ekspertami edukacyjnymi i przedstawicielami szkół. Kontakt z instytucjami Unii Europejskiej mógłby ułatwić wdrażanie oraz finansowanie projektu.

Wnioski

Przeprowadzona analiza wskazuje jednoznacznie na potrzebę reformy obecnego modelu funkcjonowania Młodzieżowej Rady Klimatycznej. Niedostateczna przejrzystość działań, ograniczona inkluzywność oraz niewykorzystany potencjał edukacyjny i partycypacyjny prowadzą do spadku zaufania młodych ludzi wobec instytucji państwowych i poczucia braku wpływu na decyzje dotyczące ich przyszłości.

Wdrożenie ogólnopolskiej platformy cyfrowej jako narzędzia wspierającego pracę MRK i otwierającego ją na szersze kręgi młodzieży stanowi odpowiedź na te wyzwania. Rozwiązanie to nie tylko wzmacnia funkcje doradcze Rady, ale też zapewnia mechanizmy deliberacji, edukacji i inkluzywnej reprezentacji, co przyczynia się do demokratyzacji procesów decyzyjnych w zakresie polityki klimatycznej.

W kontekście kryzysu klimatycznego oraz rosnącej polaryzacji społecznej, inwestycja w zaufanie społeczne młodego pokolenia poprzez nowoczesne, cyfrowe narzędzia partycypacji staje się nie tylko uzasadniona, ale konieczna. Zapewnienie młodzieży realnej przestrzeni wpływu to nie tylko odpowiedź na ich oczekiwania – to fundament stabilnej i przyszłościowej polityki klimatycznej państwa.

Nie chodzi tylko o głos młodych. Chodzi o ich prawo do współdecydowania o świecie, który odziedziczą.

Bibliografia

A. Thompson (2022). „Generational Climate Change”, Scientific American, 326(2), s. 76. doi:10.1038/scientificamerican0222-76.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska (2025). Młodzieżowa Rada Klimatyczna. Gov.pl. Dostępne na: https://www.gov.pl/web/klimat/MRK

Royo, S., Pina, V., & Garcia-Rayado, J. (2020). Decide Madrid: A Critical Analysis of an Award-Winning e-Participation Initiative. Sustainability, 12(4), 1674. https://doi.org/10.3390/su12041674

UN Global Compact Network Poland (2022) Edukacja Klimatyczna w Polsce 2022 – rekomendacje Okrągłego Stołu. UN Global Compact Network Poland. Available at: https://ungc.org.pl/wp-content/uploads/2022/06/Edukacja-klimatyczna-w-Polsce.pdf

UNESCO (2024). Clicks for Progress: Youth Digital Pathways to Sustainable Development. Dostępne na: https://www.unesco.org/en/articles/clicks-progress-youth-digital-pathways-sustainable-development-0